شيوه مبارزه امام (ع)

در دوران امامت پيشواى هفتم (ع) بجز بيت امامت، از سوى دستگاه خلافت عباسى نيز گاهى با بعضى جناحهاى فكرى مثل ملحدان و زنديقيان مبارزه مى‌شد. اين مبارزه در دوران خلافت مهدى و هادى عباسى ابعاد گسترده‌ترى يافت و گروه زيادى به اتهام الحاد و زندقه گرايى به قتل رسيده يا به زندان افكنده شدند. [1]

ليكن مبارزه موسى‌بن جعفر با منحرفان، هم در روش با مبارزه خلفا تفاوت داشت و هم در انگيزه و هدف. هدف اساسى خلفا از مبارزه با ملحدان صرفاً سياسى بود و در راستاى سياستهاى حكومتى آنان قرار داشت؛ از اين رو، بسيارى از افراد كه از سوى حكمرانان به كفر و زندقه متّهم مى‌شدند در واقع زنديق نبودند؛ ولى از آنجا كه وجودشان خطرى براى دستگاه خلافت به شمار مى‌آمد متهم به الحاد شده به قتل مى‌رسيدند و يا زندانى مى‌گشتند. خلفا اتهام زنديق بودن را وسيله‌اى براى اعمال فشار بر مخالفان حكومت خود بويژه علويان، قرار داده بودند؛ از اين‌رو، هر كس از دستورات آنان سرپيچى مى‌كرد و عدالت و اسلامى بودن حكومت ايشان را زير سؤال مى‌برد، از سوى آنان متهم به الحاد مى‌شد. به عنوان نمونه:

شريك‌بن عبداللَّه قاضى از جمله كسانى بود كه معتقد بود نمى‌شود در نماز به مهدى اقتدا كرد. مهدى او را احضار كرد و مورد عتاب قرار داد و گفت: اى زنازاده ... شريك پاسخ داد: مادرم اهل روزه و نماز بود. خليفه ناچار تهمت زندقه به او زد و گفت: اى زنديق، تو را خواهم كشت! شريك خنديد و با خونسردى گفت: زنديقيان نشانه‌هايى دارند كه بدان شناخته مى‌شوند، مثل نوشيدن شراب و به كارگيرى زنان رقاصه و خواننده. مهدى كه پاسخى نداشت ناگزير او را رها كرد. [2]

روشى را كه خلفا براى مبارزه با ملحدان برگزيده بودند، زور و سرنيزه بود.

علت انتخاب اين روش اين بود كه اوّلًا آنها اهل منطق و استدلال نبودند و كمترين‌

[1] - براى آگاهى بيشتر رجوع كنيد به البداية و النهاية، ج 10، ص 153 و تاريخ الخلفاء، ص 273

[2] - ر. ك: البداية و النهاية، ج 10، ص 157