ب- مهدى‌

از امام كاظم (ع) در برابر مهدى عباسى مواضع منفى زيادى در تاريخ ثبت شده كه در درسهاى پيش به تناسب به پاره‌اى از آنها اشاره كرديم. [1] در اينجا به ذكر يك نمونه بسنده مى‌كنيم.

مهدى در آغاز حكومت خود تصميم به باز پس دادن اموال مردم گرفت. از اين رو، امام كاظم (ع) را خواست و اموالى را كه پدرش منصور از امام صادق (ع) ضبط كرده بود به وى بازگرداند. [2]

امام (ع) از فرصت استفاده كرد و براى نشان دادن عدم صداقت مهدى در ادعاى خود مسأله فدك را مطرح كرد و فرمود: چرا حق (ديگر) ما را پس نمى‌دهى!؟ مهدى پرسيد:

آن چيست؟ فرمود: «زمانى كه خداوند فدك و نواحى آن را به دست پيامبرش بدون جنگ و درگيرى فتح كرد اين آيه را فرو فرستاد:

(وَ آتِ ذَاالْقُرْبى حَقَّهُ) [3]

و حق نزديكان را بپرداز!

رسول خدا (ص) ندانست منظور كيانند تا آنكه جبرئيل فرود آمد و از سوى خدا فرمان داد فدك را به فاطمه (ع) بپردازد. رسول خدا (ص) فاطمه (ع) را خواست و فدك را به او تسليم كرد ....

مهدى پرسيد: حدود فدك كجاست (تا من آن را نيز بازگردانم)؟

امام (ع) فرمود: يك سمت آن كوه احد، سمت ديگرش عريش مصر، مرز سوم آن درياى احمر و حدّ چهارمش دُومةالْجَنْدَل است.

مهدى كه از سخنان امام (ع) شگفت‌زده شده بود با پريشانى پرسيد: همه اينها كه گفتيد حدود فدك است!؟ امام فرمود: بلى، همه اينها بدون جنگ و درگيرى به تصرف پيامبر (ص) درآمد و ملك آن حضرت گرديد.

مهدى گفت: خيلى زياد است، بايد فكر كنم. [4]

[1] - ر. ك: درس يازدهم.

[2] - ر. ك: مختصر تاريخ العرب، ص 213 و حياة الامام موسى‌بن جعفر (ع)، ج 1، ص 435.

[3] - اسراء (17)، آيه 26.

[4] - كافى، ج 1، ص 543، تهذيب الاحكام، ج 4، ص 148-149 و بحارالانوار، ج 48، ص 156-157. پيش از اين (در درس نوزدهم) نظير اين گفتگو را ميان امام كاظم (ع) و هارون نقل كرديم. با توجه به اختلاف منابع دو گفتگو و نيز مضمون آن دو، احتمال آنكه دو بار ميان امام و هر دو خليفه صورت گرفته باشد قوى‌تر است.