3- زمينه سازى براى ولايتعهدى فرزندش امين‌

شيخ صدوق به نقل از صالح بن على مى‌نويسد:

«علت دستگيرى و احضار موسى بن جعفر به بغداد اين بود كه هارون تصميم گرفت فرزندش محمد (امين) را به ولايتعهدى برگزيند. براى استوارى امر او و اعلام به همگان، در سال 179 حج گزارد و به همه نقاط نوشت تا فقها، دانشمندان، قاريان و اميران در مكه اجتماع كنند.» [1]

انجام چنين تمهيداتى از سوى هارون براى ولايتعهدى فرزندش بيانگر اين است كه وى مشكلات زيادى را بر سر راه اين حركت خود مى‌ديد كه مهمترين آنها واكنش علويان و در رأسشان وجود مبارك موسى بن جعفر (ع) در برابر اين اقدام بود. از اين رو، نخست درانديشه از ميان برداشتن اين مانع بزرگ برآمد. همان كارى كه معاويه براى هموار كردن راه‌ولايتعهدى فرزندش يزيد كرد و امام حسن (ع) را به عنوان بزرگترين مانع‌

سر راه، به‌شهادت رسانيد سپس توطئه خويش را عملى ساخت.

هارون مى‌ديد تا زمانى كه موسى بن جعفر (ع) با آن موقعيت اجتماعى ومحبوبيت و مقبوليت مردمى آزاد باشد و مردم با آن گرامى ارتباط داشته باشند، تلاشهاى او براى توجه دادن افكار عمومى به فرزند خود به عنوان خليفه آينده بى‌نتيجه است. اين بود كه پيش از تشكيل اجتماع ياد شده، در سر راه خود به مكه وارد مدينه شد و نخست به سراغ موسى بن جعفر (ع) رفت، او را دستگير كرد و به زندان افكند، سپس به مكه رفت و فرزندش محمد (امين) را به عنوان وليعهد خويش به مردم معرفى كرد.

4- سعايتهاى پى در پى‌

از جمله عواملى كه تصميم هارون را در دستگيرى موسى بن جعفر (ع) جدى تر كرد سعايتهاى پى‌درپى عوامل مزدور بود. بعضى از اين عوامل از قبيل يحيى بن خالد- وزيرهارون- از وابستگان و نزديكان هارون بودند كه روى وى سخت نفوذ داشتند؛ بعضى هم همچون محمدبن جعفر، عبدالله بن جعفر- برادران امام كاظم (ع)- و محمد و

[1] - عيون اخبارالرضا (ع)، ج 1، ص 57.