مورّخان عرب [1] تصوّر كرده اند به ساختن كشتيهاى فراوان، اطلاق نمى‌شود، بلكه به گفته طبرى اسم مكانى است، آنجا كه گفته است: «او به تنهايى سوار بركشتى شد وبه جز مسيحيان بااو كسى نبود تااينكه به ذات الصوارى رسيدند وبه گروه زيادى از مردم روم كه برپانصد ياششصد كشتى سوار بودند برخوردند [2] ونيز گفته است: «عبداللّه پس از شكست نيروها، چند روزى در ذات الصوراى‌بسر برد» [3] نامگذارى چنين جايى جز مكانى كه منبع چوبهاى مورد نياز ساختن كشتى هاست، ممكن نيست.

آزادى آن عاجز ماند.

مورّخان بر اين عقيده‌اند كه معاويه پس ازمأيوس شدن از آزادى اين شهر، در شوّال سال 19 هجرى (640 م) [4] و به گفته‌اى سال (20 ه) [5] با توسّل به زور آن شهر را آزاد كرد.

امّا دست يابى به طرابلس در دوران فرمانروايى يزيد پسر ابوسفيان به دليل برخوردارى آن از قلعه‌هاى استوار و محكم، بر مسلمانان دشوار گرديد به گونه‌اى كه آزادى آن بستگى به ايجاد برج و بارو در دريا و خشكى داشت كه مدّتها به طول مى‌انجاميد، چنانكه ايجاد قلعه و برج و باروى «قيساريه» حدود هفت سال (از جمادى الاول سال 13 ه تا شوال سال 20 ه) طول كشيد، به همين خاطر «يزيد» ناگزير شد كه از آزادى شهر طرابلس چشم بپوشد تا آنكه امكاناتى برايش فراهم گردد. [6]

او با نيروى تدبير و بدون جنگ و خونريزى «عسقلان» را آزاد كرد و مرز داران را در آنجا اسكان داد و نگهبانانى را بر آن گماشت. [7]

هنگامى كه يزيد پسر ابوسفيان در اثر بيمارى طاعون در «عمواس» از دنيا رفت و فرمانروايى شام به برادرش معاويه كه در آزادى شهرهاى ساحلى با وى تشريك مساعى‌

[1] - الكندى، كتاب الولاة وكتاب القضاة، ص 13.

[2] - طبرى، ج 5 ص 70 (حوادث سال 31 ه‌).

[3] - همان مدرك، ابن اثير، ج 3، ص 118.

[4] - بلاذرى، ج 1، ص 167-169.

[5] - بلاذرى، ج 1، ص 169.

[6] - عبدالعزيز سالم، طرابلس الشام فى التاريخ، ص 32، اسكندريه 1967.

[7] - بلاذرى، ج 1، ص 169.