(بيزانس) وفرنگ، عبور مى‌كردند.

2- نيلى‌ها: اين نوع كشتيهاياعبارت بود از كشتيهاى بارى و حمل غلّه و هيزم كه در رود نيل، از شمالى‌ترين تا جنوبى‌ترين نقطه اين سرزمين، به نقل وانتقال مشغول بودند [1] و يا كشتيهايى كه ويژه جشنهاى خوشبو كردن استوانه سنجش و گشودن كانال و تفريح خلفاى فاطمى بود مانند كشتيهاى سوارى بسيار ظريف كه به آنها (سماويات) نيز گفته مى‌شد و شناورهاى سوارى ديگرى كه ويژه شخصيت‌ها بوده است. [2]

مى‌توانيم نوع سوّمى را نيز به اين دو نوع كشتى اضافه كنيم كه ويژه كشتيرانى در درياى سرخ و اقيانوس هند، جهت حمل ونقل بازرگانى انگور و يا انتقال حاجيان بين عيذاب وجدّه بود.

درعصر فاطميان چه كشتيهاى جنگى و چه غير جنگى در مركز صنعتى جزيره ساخته مى‌شد، امّا مأمون بطائحى وزير، اين عمل را نپسنديد، و ساختن شناورهاى بازرگانى نيلى وحمل ونقل غلّات وهيزم را در كارگاه صنعتى مصر منحصر كرد، اين در حالى بود كه مركز صنعتى جزيره، مقس، اسكندريه و دمياط، به ساختن كشتيهاى جنگى و كشتيهاى غول پيكر حمل كالا وكشتيهاى حمل نيرو ادامه مى‌دادند. [3]

ناصر خسرو، جهانگرد ايرانى كه درعصر فاطميان از مصر ديدن كرده بود مى‌گويد:

«براى حمل و نقل كالا به شهر مصر، در شهر صالحيه كشتيهاى بازرگانى ساخته مى‌شد كه تا در دكّانهاى بقّالى مى‌آمد.» [4]

كشتيهاى متعلّق به ناوگان جنگى فاطمى انواع متعدّدى بودند كه مهمترين آنها عبارت است از:

الف- شينى‌ها: كشتيهاى جنگى بودندكه مهمترين بخش ناوگان فاطميان را

[1] - مقريزى، الخطط، ج 3، ص 103.

[2] - همان مدرك، ص 370.

[3] - مقريزى، الخطط، ج 2، ص 377، ج 3، ص 108.

[4] - ناصر خسرو، سفرنامه، ص 41.