باب اول: دريانوردى اسلامى در مصر و شام از آغاز تا دوران فاطميان‌

ترميم آنها پرداخت و آن مراكز را پر از نيروهاى رزمى كرد و زمين در اختيار آنان قرار داد. [1]

در همان بحبوحه «كنستانتين دوم» امپراطور روم شرقى (بيزانس) براى فتح اسكندريه هجومى دريايى را به رهبرى «مانويل» سامان داد كه طى آن موفّق به تصرف اسكندريه و تسلّط برآن گرديد. امّا پس از آنكه عمرو عاص «كه تجربه جنگى داشت و دشمن از او مى‌ترسيد» [2] درخواست مردم مصر را مبنى بر دفاع از آن شهر پذيرفت، توانست نيروهاى بيزانس را در «نيكوزيا» شكست دهد و اسكندريه را آزاد كند و با متلاشى كردن قواى بيزانس، تعداد زيادى از كشتى‌هاى آنان را به آتش كشيد. [3]

در اين هنگام معاويه برآن شد نقشه خود را در ايجاد يك ناوگان دريايى، به اجرا در آورد تا از يك طرف بتواند طرابلس را كه از استحكامات برخوردار بود آزاد سازد و ازطرف ديگر به نبرد با جزاير «أرواد»، «قبرس» و «رودس» كه در مقابل ساحل شام قرار داشتند، پرداخته و آنها را به عنوان مراكز خطوط مقدّم، براى وارد كردن حملات دريايى به سرزمين روم شرقى (بيزانس) انتخاب كند. از اين رو به تهيّه چوب صنوبر از جنگل‌هاى لبنان پرداخت و آنها را به وسيله كشتى به اسكندريه كه تا آن زمان تنها مركز كشتى سازى در مصر بود، فرستاد.

به گفته بلاذرى: «چنين صنعتى فقط در مصر بود» [4] به نظر مى‌رسد كارگاه كشتى‌سازى «عكا» در زمان فتح، تعطيل بود به همين دليل، كارگاه كشتى سازى اسكندريه براى ساختن ناوگان سامى مصرى، فعّال شد.

معاويه براى اداره و رهبرى عمليّات دريايى، از بعض دريا نوردان عرب از قبيله «ازدغسان» درخواست كمك كرد و پس از آنكه تعدادى كشتى مهيّا شد، بطور جدّى به فكر آزادى طرابلس كه آن را قدرتى در كنار خود مى‌پنداشت، افتاد.

[1] - بلاذرى، ج 1، ص 150.

[2] - همان مدرك، ص 262.

[3] - تاريخ الاسكندريه و حضارتها فى العصر الاسلامى، ص 68-70.

[4] - بلاذرى، ج 1، ص 140.