درآمدند. [1]

5- شركت عشاريات درمراسم جشن‌

خوشبوكردن استوانه سنجش آب وباز كردن خليج‌

فاطميان از آغاز روى كار آمدن در مصر، نسبت به برگزارى مراسم جشن به مناسبت افزايش آب رود نيل به گونه اى كه ارزش و اهمّيّت آن نسبت به اوضاع اقتصادى آن سامان، هماهنگ و داراى تأثير بود، تأكيد داشتند و در اين زمينه آداب و رسومى راكه تا آن زمان در مصر متداول نبود ايجاد كردند، يكى دو انگشت پيش از آنكه ارتفاع آب هنگام طغيان، به شانزده ذراع بر سد به قاريان حاضر و متولّيان مساجد قاهره و فسطاط دستور داده مى شد تا در شبى كه قرار بود آب نيل به شانزده ذراع برسد، براى تلاوت قرآن در مسجد مقياس بيتوته كنند، و در آنجا سفره‌اى رنگين براى آنان گسترده مى‌شد و تا صبح بر ايشان شمع روشن مى شد، (استوانه سنجش) [2] روضه به‌

[1] - مقريزى، الخطط، ج 2، ص 372-376.

[2] - استوانۀ ميزان و سنجش آب نيل براى شناخت و به دست آوردن نسبت آب رود نيل هنگام طغيان، موردبهره بردارى قرار مى گرفت و در قسمت جلو جزيرۀ روضه قرار داشت. اين وسيله آب سنج به مقياس هاشمى و مقياس نو معروف بود، زيرا متوكل خليفه عبّاسى در سال 247 هجرى دستور به ساختن آن توسّط احمد محمّد الحاسب داد. اين وسيلۀ اندازه گيرى، نزديك مكانى كه مقايس قديم در سال 97 هجرى توسّط اسامة بن زيد تنوخى و به دستور سليمان بن عبدالملك خليفه اموى ايجاد شده بود، ساخته شد. كار مسيحيان، سنجش بالا آمدن نسبت آب نيل بود، امّا متوكّل آنان را از اين كار بر كنار كرد و ابور داد عبداللّه بن عبدالسّلام بن ابور داد مؤدب را بر آن گماشت و سليمان بن وهب به عنوان مسؤول ماليات، هر ماه مبلغ هفت دينار به وى مى پرداخت و پس از آن سردار احمد بن طولون در سال 259 هجرى مرمّت آن را بر عهده گرفت (كندى، ص 209 و قلقشندى، ج 3، ص 294 و صفحات بعد. مقريزى، الخطط، ج 3، ص 96). اين واحد سنجش، استوانه اى هشت ضلعى است از سنگ مرمر سفيد به طول 22 ذراع كه هر ذراع از دوازده ذراع قسمت پائين آن، به 28 انگشت تقسيم شده در حالى كه ذراع باقى مانده هر يك به 24 انگشت تقسيم شده بود (قلقشندى، ج 3، ص 295 و مقريزى، ج 1، ص 105)، اين ستون ميان چاه يا بر كه آب مربّع شكلى است كه هر ضلع آن شش متر و ديواره هاى آن به وسيله قطعه سنگ و يامرمر، سنگ بند شده است و داراى گود الهاى كم عمقى بود كه كناره هاى گودى داشت. اين ستون در پوششى چوبى كه با طلا و لاجورد نقش و نگار شده بود قرار داشت و بر آن آية الكرسى نوشته بود و آب نيل از سه حجر از ديواره شرقى چاه فرو مى ريخت و ستون را مى پوشاند وبدين گونه مسؤول واحد سنجش و يا كسى كه مأموريّت مراقبت از آن را به عهده داشت، نسبت بالا آمدن آب را تشخيص مى داد (محمّد عبدالعزيز مرزوق، الفن المصرى الاسلامى، قاهره 1955، ص 3-4) و به گفتۀ مقريزى، خليفه آمر باحكام اللّه در سال 415 هجرى ساختمان بيرونى واحد سنجش را با سنگ و گچ زير نظر ابو طالب محمّد بن عجمى مسؤول مركز صنعتى ساخت (اتعاظ الحنفا، ص 24 ب).