الف- باشهرهاى ايتاليا ودولت روم شرقى‌

بوجودآمدن دولت فاطميان درمصر، مقارن باشكل گيرى حكومت‌هاى مركزى در اروپا بود كه به وسيله از سرگيرى مبادلات بازرگانى بادولت‌هاى قارّه آفريقا وآسيا، سعى در ثبات واستقرار اوضاع اقتصادى داشتند، كه از دياد محسوس تعداد حاجيان اروپايى كه به بيت‌المقّدس وارد مى‌شدند، گواه براين حركت جديد بود، تأثير اين مسافرت‌ها از طريق شام ومصر در زمينه شناخت بيشتر اروپائيان نسبت به مسائل اقتصادى شرق نزديك اسلامى، بركسى پوشيده نيست.

شايد اين معنى، عامل اقتصادى راكه جهت ايجاد حركت وجنبش صليبى، پشت سر مظاهر مذهبى نهان بود توجيه كند، چراكه اين حركت مى‌توانست اروپاى مسيحى را برسواحل ليوانتى قدرت بخشيده ودر نتيجه به تسلّط آنها برراههاى خشكى بازرگانى كه به شرق دور منتهى مى‌شد، بيانجامد.

شرق دورى كه از حيث انواع كالا وادويه، غنى بود. ودولتهاى اروپايى به آن نيازمند بودند. [1]

پس از آنكه جاى پاى صليبى‌ها درمنطقه محكم شد وبر راههاى بازرگانى كالاهاى شرقى كه به عنوان مركز درآمد هنگفتى براى كاركنان آنجابود، تسلّط يافتند، انگيزه‌هاى استعمارى حركتشان روشد [2] وعنوان بازرگانى ناب وخالص برعنوان اقليّت مذهبى مسيحى كه از پشتوانه انگيزه مذهبى جز درمواردى كه آرمانهاى آن راتحقّق بخشد، برخوردار نبود، چيره شد. [3] شهرهاى ايتاليا در دوران طولونيان باكشور اسلامى مصر روابط بازرگانى برقرار كرد، زيرا طبيعى بودكه اين شهرهاى دريايى ايتاليا، تلاشى در تقويت روابط بازرگانى خود با مصرداشتند، به مراتب از راه خشكى كه از سرزمين‌الجزيره وشام عبورمى‌كرد، مناسبتر بود. [4]

[1] - راشدالبراوى، ص 211.

[2] - ژوزف نسيم، العرب والروم واللاتين، اسكندريه 1963،. ص 72.

[3] - همان مدرك، ص 74.

[4] - بندقيه بااينكه ارتباط خود را بابيزانسى‌ها حفظ كرد وحاكميّت آن را برخود به رسميّت شناخت امّا توانست درحدّ گسترده‌اى از راه صادرات توليدات سه‌گانۀ خود يعنى چوب، آهن واسلحه، باكشورهاى اسلامى داد وستد داشته باشد، اينها موادّى بودكه نزدآنان به ويژه درطول سواحل اسلامى از فلسطين تا مهديه، فراوان وجود داشت، به علاوه تجارت برده، سودكلانى را از بازارهاى برده فروشى درجهان اسلام مابين قرطبه وبغداد نصيب بندقى‌ها كرده بود (ارشيبالدلويس، القوى البحريه، ص 270).