ناصر خسرو مى‌گويد:

«فرمانرواى روم شرقى (يعنى امپراتور بيزانس)، فرستاده‌اى را نزد حا كم مصر فرستاد و به وى پيشنهاد كرد كه يكصد شهر را بدو مى‌دهد و در قبال آن خواستار شهر تنيس است، امّا حاكم مصر نپذيرفت، منظور امپراتور از اين شهر، نى و بوقلمون آن بود»، وى مى‌گويد: «پيرامون تنيس تعداد يك هزار فروند كشتى پهلو مى‌گرفتند كه برخى از آنها ويژه بازرگانان و برخى مخصوص سلطان و فرمانروا بود، مسافرت از تنيس به قسطنطنيّه بيست روز طول كشيد.» [1]

در قاهره محلّه‌اى بود از آن بازرگانان بيزانس كه به خانه‌هاى مهمّ چسبيده روم معروف بود، اين خانه‌ها دو قسمت بودند: واحدهاى مسكونى روم سفلى و روم عليا كه در دوران مماليك به جوانيه مشهور بود، همانگونه كه در قسطنطنيّه عدّه‌اى بازرگانان مصرى بودند كه بنيامين تطيلى آنان را از اقليّت هاى مذهبى دانسته است. [2]

از پديده‌هاى روى آوردن بيزانسيها به بازرگانى اسلامى و تلاش در كشيدن آن به قسطنطنيّه اين بود كه آنها در پايتخت، دونمايندگى يكى براى بازرگانان ابريشم ناب و گرانبها و ديگرى براى بازرگانى ادويه و عطريات، تأسيس كردند. [3]

ب- با سرزمينهاى اسلامى‌

1- مغرب اسلامى:

طبيعى بود كه حكومت فاطمى مصر در زمينه تحكيم روابط بازرگانى دريايى خود، از يك طرف با «بنى زيرى صنهاجيان» ونمايندگان خود در مغرب نزديك وميانه و از طرف ديگر با صقليه و بالاخره از جهت سوّم با اندلس در دوران طوائف و مرابطين بكوشد.

راهى كه از اسكندريه به سوسه در موازات ساحل امتداد داشت، امن‌ترين راهى بود كه كشتيهاى بازرگانى مصرى يا زيرى يا صقلى و حتىّ اندلسى آن را مى‌پيمودند، و اين در زمانى بود كه بيزانسى‌ها برجزاير كرت وقبرس مسلّط شده بودند.

[1] - ناصر خسرو، ص 40.

[2] - 26 .P ,8191 ,dirdaM ,aleduT ed nimajneB ed sejaiV

[3] - ارشيبالد لويس، ص 266، 267.