از زمان معاويه به اصلاح كارگاه كشتى سازى «عكّا» [1] و راه اندازى آن براى كار مجدّد، پرداخت. ازاين رو دستور داد كه صنعتگران و نجّارها را جمع كنند، پس از گرد آمدن آنها را در ساحل مستقر كرد و بدين وسيله، كشتى‌ها در شام (عكّا) ساخته مى‌شد تا آنكه خلافت به مروانيان منتقل شد و آنها در دوران هشام بن عبدالملك آن كارگاه را از عكّا به صور انتقال دادند و تازمان واقدى كه در سال [2] 206 هجرى در گذشت، همچنان در شهر صور وجود داشت.

2- عوامل به وجود آمدن دريا نوردى اسلامى‌

علاوه بر آنچه در گذشته يادآور شديم، سه عامل ديگر در پيدايش دريانوردى اسلامى نقش داشت، نخست: تلاش مسلمانها براى دست يابى و تسلّط بر قسطنطنيه.

دوّم: فراوانى موادّ اوليه و وجود كارگاه صنعتى، نيروى انسانى صنعتگر و كشتى‌رانان در مصر و شام.

سوّم: ارتباط دو كشور مصر و شام و متّحد شدن آنها در عمليّات جنگى بر ضدّ بيزانس‌ها.

الف- تلاش مسلمانها براى تسلّط بر قسطنطنيه‌

همانگونه كه در مقدّمه اشاره كرديم، روشن است كه هدف اعراب، پايان دادن به امپراطورى روم شرقى بود، همانطور كه نسبت به دولت ساسانيان چنين پيش آمد و چو ن اعراب بعد از فتح شام و مصر از ناحيه روم چندان آسوده نبودند، از اين روناگزير بودند كه قسطنطنيه، قلب بيزانس و جهان قديم و دژ استوار روم و پايگاه اصلى نيروى دريايى بيزانس ها در حوزه شرقى آبهاى درياى مديترانه را به تصرّف خود درآورده و آن را آزاد كنند.

از نوشته عثمان بن عفّان به جنگاوران مسلمان در مغرب مى توان استفاده كرد كه آزادى قسطنطنيه تنها از ناحيه اندلس [3] امكان پذير بوده است. اين راز پس از آنكه‌

[1] - بلاذرى، ص 140، ياقوت، معجم البلدان، ماده عكا.

[2] - همان مدرك.

[3] - در اين نوشته آمده بود: «امّا بعد، قسطنطنيه تنها از ناحيه اندلس گشوده مى شود.» (ابن اثير، ج 3، ص 93، محمد حميد اللّه، مجموعه الوثاق السياسيه للعهد النبوى و الخلافة الراشدة، بيروت 1969، ص 395 - مختار عبادى، دراسات فى تاريخ الاندلس، ص 5.)