امّا اهالى شام وساحل نشينان لبنان، از صور وصيدا در جنوب گرفته تا جبيل وطرابلس در شمال، در صنعت كشتى سازى برترى يافته وبه سفرهاى دريايى پرداختند وبه جهت آشنايى آنان بادريا وبرخوردهاى بازرگانى آنها باجهان قديم در حوزه‌درياى مديترانه، از ديرزمان در فرماندهى ناوگانها داراى مهارت بوده اند. به عنوان مثال، از كشف تصاوير كشتيهاى صيدونى كه روى سكّه‌هاى صيدادر دوران ايرانيان زده شده است مى‌توان پى برد كه صيدا در تاريخ دريانوردى قديم نقش مهمّى داشته، به گونه اى كه نقش كشتيها رابرسكّه‌هاى رايج خود به عنوان سمبل برگزيده است.

صيدا در جنگ ايران ويونان در دوران هريك از «خشايارشا» و «اردشيراول» [1] شركت داشت. ناگفته نماند كه معاويه برنيروهايى از اعراب يمنى كه وابسته به قبيله قضاعه يعنى بنى سليح بن حلوان قضاعى بودند [2] متّكى بود كه قبل از رفتن قبيله ازدغسّان، در سرزمينهاى مرتفع شام مستقر شدند، وسپس قبيله ازدغسّان برآنان چيره شد ودر حدود قرن دوم ميلادى [3] جايگزين آنان گرديدند.

ما در مقدّمه كتاب اشاره كرديم كه يمنى‌ها فنون دريانوردى راكه از نياكان سبأى وحميرى خويش به ارث برده بودند آن راهمچنان محفوظ نگاه داشتند، در اين زمينه كافيست كه نام سه نفر از شخصيت‌هاى از دى غسّانى راكه در حركت دريانوردى اسلامى در دوران امويان، نقش مهمى را ايفاكرده‌اند، يادآور شويم:

اين سه تن عبارتنداز: «جنادة بن أبى اميّه ازدى» فاتح دو جزيره «رودس» و «كرت» و «سفيان بن مجيب ازدى» آزاد كننده طرابلس شام كه آزادى آن مدّتى طولانى برمسلمانها دشوار بود. و «حسان بن نعمان غسانى» بنيانگذار دريانوردى در تونس. ودر گذشته اشاره كرديم كه قبايل بسيارى از يمنى ها در سواحل مصر به ويژه براى نگهبانى ومراقبت از اسكندريه فرودآمدند.

ج- ارتباط مصروشام واتّحاد در عمليات جنگى برضدّ روم شرقى‌

[1] - عبدالعزيز سالم، در اسة فى تاريخ مدينة صيدا فى العصر الاسلامى، بيروت، 1970، ص 34، 35، 43، 48.

[2] - مسعودى، التنبيه والاشراف، بيروت، ص 186.

[3] - عبدالعزيز سالم، تاريخ العرب فى العصر الجاهلى، بيروت 1971، ص 226.