3- حوادث مهمّ دريايى بين اعراب وبيزانسى‌ها

اعراب در سه حادثه مهمّ دريايى با بيزانسى‌ها در گير شدند:

نخست: درگيرى ذات الصوارى بود كه برترى دريايى بيزانس ها در حوزه آبهاى درياى مديترانه از بين رفت وبه سود مسلمان ها تمام شد.

امّا دو درگيرى ديگر كه مربوط به محاصره قسطنطنيه توسط مسلمان ها بود، يكباردر دوران خلافت معاويه وديگر بار در زمان خلافت سليمان بن عبدالملك، هر دو به شكست انجاميد وبخش عظيمى از كشتيهاى متعلّق به ناوگان اسلامى نابود شد.

نبرد ذات الصوارى‌

طبق نوشته منابع عربى، معاويه به همراه اهالى شام ومصر باناوگانى مركّب از دويست كشتى [1] كه دريا سالارى آن را «عبداللّه بن سعد» به عهده داشت به قصد روياريى بابيزانس ها در سرزمين خودشان، بدان سو حركت كرد.

اين خبر به كنستانتين رسيد، وى خود را براى نبرد بزرگى مهيّاكرد وناوگان‌

سنگينى راكه مركّب از پانصد كشتى و به گفته‌اى ششصد وبنا به نقلى هفتصد كشتى بوده (واز صدر اسلام در روم هرگز چنين تجهيزاتى فراهم نگشته بود) براى انتقام از مسلمانها

كه در آفريقا [2] ضرباتى را بر او وارد كرده بودند، تدارك ديد. اگر ما اين انگيزه را مورد بحث قرار دهيم مى‌بينيم كه اعراب در فاصله بين سال 28 هجرى كه حمله عبداللّه بن سعد به آفريقا و هجوم معاويه به قبرس را به ثبت رساندند، تاسال 34 هجرى كه جنگ «ذات الصوراى» درآن بوجود آمد، فعاليت چندانى در آفريقا از خود نشان ندادند. [3]

چنانكه توجيهى را كه دكتر ابراهيم احمد عدوى در زمينه درگيرى دريايى ذات الصوارى آورده نيز قانع كننده نيست خلاصه آن اين است كه:

«خبر افزونى نيروهاى دريايى وزمينى اى كه معاويه آن را براى زدن آخرين‌

[1] - ابن عبدالحكم، فتوح مصر والمغرب، ص 256.

[2] - طبرى، ج 5، ص 69 (حوادث سال 31 ه‌) ودر روايتى آمده است كه ناوگان بيزانس از هزار كشتى‌تشكيل شده بود (ابن عبدالحكم، ص 256).

[3] - به كتاب المعرب الاسلامى، ج 2 از كتاب المغرب الكبير، اسكندريه 1966، ص 174، از آقاى عبدالعزيز سالم مراجعه كنيد.