از زمان خلافت هارون الرّشيد سعى كردند براى ايجاد نوعى موازنه قدرت با مغربى ها و اندلسى‌ها كه بر نيمه غربى درياى مديترانه تسلّط داشتند، برترى دريايى مسلمان‌ها را در شرق درياى مديترانه باز گردانند. [1] امّا اوضاع در بخش شرقى مديترانه رفته رفته به سود مسلمانها تغيير كرد، البتّه نه به خاطر تلاشهايى كه هارون الرّشيد و متوكّل انجام دادند، بلكه مرهون كوشش جنگاوران دريايى اندلسى [2] و برترى فعّاليّت دريايى اغلبى‌هابود [3] و اين در حالى صورت گرفت كه گروهى از جنگجويان در سال 212 هجرى موفّق به فرود در جزيره «كِرت» و تسلّط بر آن گرديدند، و اين در زمانى بود كه «قاضى اسدبن فرات» به عنوان فرمانده از ناحيه فرمانروا «زيادة اللّه بن اغلب» با قواى خود در (مازر) يكى از بنادر صقليه فرود آمد و به آزادى اين جزيره بزرگ پرداخت. [4]

از زمانى كه اندلسى‌ها در كرت مستقر شدند، نيروى دريايى اسلامى فعّاليّت خود را در مصر و شام از سرگرفت، طولى نكشيد كه اهالى كرت براى برخوردارى از امنيّت و نزديكى جزيره آنها به سواحل مصر، به اطاعت خليفه عبّاسى درآمدند تا در سايه حمايت او زندگى كنند. [5]

بدين ترتيب جزيره كرت، تازمان سقوط به دست بيزانسى‌هادر سال 350 هجرى‌

[1] - مؤيّد تلاش آنها اينست كه: هارون الرّشيد خواست از ناحيه سرزمين «فَرَما» به طرف سرزمين «تنيس» بين‌درياى روم و درياى قلزم، ارتباط بر قرار كند كه يحيى پسر خالد برمكى وى را با اندرز از اجراى اين طرح باز داشت و او را بيم داد كه اگر چنين كند كشتى‌هاى رومى وارد درياى سرخ شده و امنيّت حجاز به خطر مى‌افتد، از اين رو هارون الرّشيد از اجراى تصميم خود منصرف شد (مسعودى، مروج الذهب، ج 2، ص 264 و سيوطى، تاريخ الخلفاء، ص 266).

[2] - در اين قضيه به مطالبى كه من در كتاب: تاريخ مدينه المرية الاسلاميه، بيروت، 1969 ص 20-53 وتاريخ الاسكندريه و حضارتها فى العصر الاسلامى، ص 128-145 وتاريخ البحرية الاسلاميه فى المغرب و الاندلس، ص 47-82، 122-126 نوشته‌ام، مراجعه كنيد.

[3] - همچنين به: المغرب الكبير، ج 2، ص 385-392 و تاريخ البحرية، ص 95-111، 121-122 مراجعه شود.

[4] - مارتينو ماريو مورينو، المسلمون فى صقلية، بيروت 1957، ص 8، عبدالعزيز سالم و تاريخ البحرية الاسلاميه فى المغرب و الاندلس، ص 104.

[5] - عين نامۀ امير عبدالرحمن اوسط به امپراتور (تيوفيل) رادر: ليوى پروقنال، الاسلام فى المغرب و الاندلس، ص 115-118. قرطبة حاضرة الخلافت فى الاندلس، ج 1، بيروت 1971، ص 66 ملاحظه كنيد.