ساختن كشتيها بپردازيد و بر هزينه آن بيفزاييد به يارى خداوند از رنج و سختى دريا رها خواهيد شد.» [1]

«خمارويه» نيز از پدرش توجّه به ناوگانها را به ارث برده بود، در اين مورد، «ابن منكلى» مى‌گويد:

«در دوران احمد بن طولون تعداد كشتيهايى كه آماده «جهاد» بودند به يكصد شينى مى رسيد، امّا پس از مرگش اين كشتيها به تملّك پسرش خمارويه درآمد و او بر تعداد و حجم ذخاير آنها افزود.» [2]

امّا جانشينان خمارويه چنين توجّه و عنايتى را به نيروى دريايى نداشتند و شناورهاى نيروى دريايى در دوران آنها از چندين فروند تجاوز نمى كرد و چنين نيرويى در تاريخ خاندان طولونيان [3] نمى‌توانست چندان نقشى داشته باشد، زيرا دولت عبّاسيان جهت پايان دادن به حكومت طولونيان، فقط اندكى از نيروى ناوگان عبّاسى را كه در آبراه طرسوس لنگر انداخته بود به كار گرفت اين ناوگان مركّب از هيجده فروند كشتى جنگى پر از نيرو و اسلحه بود كه فرماندهى آنرا دريا سالار «دميانه» [4] بحرى به عهده داشت، به اضافه لشكرى كه در خشكى بود و پسر سليمان كاتب فرماندهى آن را عهده‌

[1] - ابن سعيد، المغرب فى حلى المغرب، ج 1، ص 95.

[2] - محمد بن منكلى، كتاب الاحكام الملوكيه و الضوابط النموسية فى فن القتال فى البحر، تابلو 41، باب 29، نسخه مصوّر از نسخه خطّى آن در دانشكده ادبيّات دانشگاه اسكندريه به شماره 9 م نگهدارى مى شود.

[3] - اشعار طعن آميزى را كه محمد بن داوود دربارۀ احمد بن طولون گفته است بر اين معنا دلالت دارد: لَهُ مَراكِبُ فَوْقَ النّيلِ راكِدَةٌ ٌفَماسِوَى الْقارِ لِلنُّظّارِ وَ الْخَشَبِ ترى عَلَيْها لِباسَ الذُّلِّ مُدْبُنَيَتْ بالِشَّطِّ مَمْنُوعَةٌ مِنْ عِزَّةِ الطَّلَبِ فَما بَنا ها لِغَزْو اِلرُّومِ مُحْتَسِباً لكِنْ بَناها غَداةَ الرَّوْعِ وَ اَلْعَطَبِ‌

براى او كشتيهايى كه بر روى رود نيل بى حركت اند، بيننده، جزقير و چوب از آنها چيزى نمى بيند، گويا ازاوّل لباس خوارى بر آنها پوشيده شده و پهلو گرفته اند و اجازه‌ندارند با سربلندى در پى مأموريت خويش برآيند، اين كشتيها را براى نبرد با روميان نساخته اند بلكه به جهت ترس و رنج قرار داده‌اند (المقريزى، الخطط، ج 3، ص 90 و سيوطى، ج 2، ص 223.)

[4] - الكندى، ص 245 و النجوم الزاهرة، ج 3، ص 109، 136.