مقريزى به نقل از ابن ابى طى، مى‌گويد:

«مركز صنعتى مقس به دست معز، خليفه فاطمى ساخته شد وى درآ نجا «تعداد ششصد فروند شناور ساخت كه هيچ بندرى به مانند آن در دريا ديده نشده بود» [1]

مقريزى همچنين در «اتعاظ الحنفا»، آورده است كه معز در شوّال سال 362 هجرى (972 م) به قصد مقس بر كشتى سوار شد و از ناوگان خود بازديد به عمل آورد و براى حفظ و نگهدارى آن از خطرات تعويذ خواند و در پى او جوهر و قاضى نعمان و سران كشور به آنجا رفتندو سرانجام به كاخ خود باز گشت. [2]

علاوه بر مركز صنعتى مقس، چهار مركز صنعتى ديگر در دوران فاطميان در مصر وجود داشت: [3] اول؛ مركز صنعتى اسكندريه [4] كه از زمان فتح آن توسّط اعراب در اين شهر وجود داشت، اين مركز به هزينه معاوية بن ابى سفيان، تعداد زيادى كشتى توليد كرد. دومّ، مركز صنعتى دمياط كه در عصر فاطميان در اين مركز ودو مركز صنعتى مصرو اسكندريه، كشتى‌هاى جنگى، كشتيهاى بزرگ حمل و نقل كالا و كشتيهاى ويژه حمل سلاح ساخته مى‌شد [5] و سوّم: مركز صنعتى جزيره يا جزيره مصر، معروف به روضه و اين نخستين مركز صنعتى بود كه در سال 54 هجرى [6] در فسطاط مصر تأسيس شد، در سال 239 هجرى و در همين مركز، متوكّل عبّاسى دستور ساختن كشتيهاى جنگى براى ناوگان را داد و اين ماجرا پس از چيره شدن بيزانسى‌ها بر شهر دمياط در دوران عنبسة بن اسحاق بود. [7]

به گفته مقريزى، از همان ابتداى نبرد، توجّه و اهتمام متوكّل عبّاسى نسبت به امور

[1] - مسبحى اين صفت را به عزيز باللّه پسر معز نسبت داده است.

[2] - اتعاظ الحنفاء، تحقيق دكتر شيال، ص 139.

[3] - ناصر خسرو مى‌گويد كه در صالحيه كشتى‌هاى فراوانى ساخته مى‌شد كه هر يك از آنها دويست‌خروار ظرفيت داشتند (سفرنامه، ص 41).

[4] - آقاى عبدالعزيز سالم، تاريخ الاسكندريه و حضارتها فى العصر الاسلامى (چاپ دوم)، ص 109، 494.

[5] - ابن مماتى، كتاب قوانين الدواوين، ص 340 و مقريزى، الخطط، ج 2، ص 377، ج 3، ص 108.

[6] - مقريزى، الخطط، ج 3، ص 86، 114 و سيوطى، حسن المحاضره، ج 2، ص 222 (چاپ مصر 1321 ه‌).

[7] - همان مدرك، ج 1، ص 377 و ج 3، ص 105.