فرهنگ و افكار بيگانگان را در جامعه اسلامى ايران ترويج كردند و به طور ناخود آگاه نقش ستون پنجم غرب را در ايران بازى كردند.

2- هيأتهاى تبليغى: هيأتهاى متعدّدى از كشيشهاى غربى و مبلّغان افكار گوناگون بيگانه، در قرن اخير به ايران مسافرت كرده‌اند و از طريق تبليغات گوناگون، انتشار نشريات، ساخت بيمارستانها و درمانگاهها، اجراى برنامه‌هاى هنرى و ... سعى كرده‌اند تا افكار خود را به جامعه ايران منتقل سازند. بسيارى از اين هيأتهاى تبليغى، داراى اغراض شوم سياسى و اعمال خلاف جاسوسى بوده‌اند.

3- ديپلماتها: تعداد قابل توجهى از ديپلماتهاى ايران كه جهت انجام مأموريتهاى دولتى به خارج از كشور مى‌رفتند و بر مى‌گشتند، سعى مى‌كردند از راههاى مختلف؛ آشكار يا پنهان، افكار وارداتى را در جامعه ترويج نمايند. همچنين ديپلماتهاى خارجى كه هر يك مدّتى در ايران مأموريت داشتند، به طور طبيعى افكار و رسوم خود را در جامعه ايران منتشر مى‌كردند. مسابقه ديپلماتهاى كشورهاى قدرتمند براى جلب افكار عمومى به كشور متبوع خود، به ويرانى بيشتر فرهنگ اصلى ايران كمك مى‌كرد.

4- ساير راويان: مستشاران خارجى، جهانگردان، خبرنگارانى كه به خارج مى‌رفتند و يا از خارج به ايران مى‌آمدند، ورزشكاران، هنرمندان، بازرگانان و ساير افرادى كه بنحوى با خارج در ارتباط بودند و يا خارجيانى كه در اين ارتباط به ايران مى‌آمدند، در بسيارى از مواقع سبب و بانى ترويج افكار بيگانه در ايران مى‌شدند. ترقيات صنعتى چشمگير غرب و مقايسه آن با وضع زندگى اسفبار گذشته، زمينه لازم رابراى پذيرش عمومى اين نويسنده‌ها فراهم مى‌كرد.

روشهاى انتقال افكار بيگانگان به ايران‌

1- الگو نشان دادن غرب: الگو نشان دادن غرب براى افكار عمومى و كوشش در تعريف و توصيفهاى نابجا از زندگى مردم در غرب و كتمان عيبها و نقصهاى آنها و يا توجيه‌ آنها براى جذب و استهلاك سرمايه‌هاى اصلى جامعه- جوانان- از مهمترين