آلمان، ايتاليا [1] و اتريش- مجارستان و اتّفاق مثلث شامل انگلستان، فرانسه و روسيه را تشكيل داده بودند. اين اتّحادها و جبهه گيريها نياز به جرقه داشت تا جنگ بزرگى آغاز شود؛ سرانجام با قتل وليعهد اتريش (آرشيدوك فرانسوا ژُزف) در صربستان بهانه لازم فراهم شد. در سال 1293 ه ش/ 1914 م، با حمله اتريش به صربستان جنگ در اروپا آغاز شد. اين جنگ كه در واقع به دليل تضاد منافع كشورهاى اروپايى آغاز شده بود، كم‌كم با ورود كشورهاى ديگرى مثل ژاپن، عثمانى و بلغارستان به صف متّحدين و بلژيك، رومانى، آمريكا، يونان و پرتغال به جمع متفقين به آسيا و آفريقا سرايت كرد و تبديل به يك جنگ جهانى فراگير شد. [2]

چند هفته قبل از آغاز جنگ جهانى اوّل، احمدشاه كه به سن قانونى رسيده بود، تاجگذارى كرد. پس از مراسم تاجگذارى، «علاء السلطنة» از نخست وزيرى [3] استعفا داد و «ميرزا حسين خان مستوفى الممالك» به نخست وزيرى منصوب شد. مهمترين مسأله‌اى كه مستوفى با آن روبه رو بود، اتخاذ موضع‌ايران در مقابل متّحدين و متّفقين بود. سرانجام وى با مشورت چند نفر ديگر، فرمان بيطرفى‌ايران در جنگ را تهيه كرده، به امضا احمدشاه رساند و سپس آن را به سفارتخانه هاى خارجى ارسال داشت [4] امّا كشورهاى بزرگ اروپايى كه به انگيزه توسعه طلبى و تقسيم مستعمرات و دستيابى به امتيازهاى بيشتر جنگ را آغازكرده بودند بيطرفى‌ايران راناديده گرفته ازچند طرف خاك‌

ايران را مورد تجاوز قرار دادند. روسيه و انگلستان كه در جرگه متفقين بودند و طبق قرارداد تقسيم‌ايران به مناطق نفوذ در شمال و جنوب ايران حضور داشتنداين مناطق‌ رابطور رسمى به اشغال خود در آوردند. امپراتورى عثمانى كه جزء متّحدين بود قسمتهاى غرب و شمال غربى‌ايران را اشغال كرده، در تبريز با نيروهاى روسى درگير شد. بدين ترتيب كشورهاى بزرگ اروپايى، ضمن ناديده گرفتن بى طرفى‌ايران، حاكميّت

[1] - ايتاليا در آغاز جنگ جزء متحدين بود اما پس از مدتى از آنها جدا شده و به متفقين پيوست.

[2] - روابطايران با دول خارجى در دوران قاجاريه، نائبيان، ص 259؛ تاريخ روابطايران و قدرتهاى بزرگ، ايرج ذوقى، ص 154-139.

[3] - گفتنى است كه بعد از انقلاب مشروطه به جاى صدراعظم از واژه نخست وزير استفاه شد.

[4] - تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى‌ايران، مدنى، ج 2، ص 28-27.