و استقلال كشورمان رانقض كرده، آن راجولانگاه خود قرار دادند. [1]

عكس العمل مردم وعلمادرمقابل اشغال ايران‌

مردم ايران كه در تمام دوران حكومت ايل قاجار شاهد رقابت روسيه و انگلستان براى اشغال وجدايى قسمتهايى از ايران اسلامى بوده و ازغارت و چپاول و نابودى منابع معدنى و مالى و اقتصادى ايران به وسيله آن دوكشور اطلاع داشتند، نسبت به آنهابد بين شده بودند. همچنين جنايت و قتل و كشتارمردم ايران به وسيله آنها به ويژه دولت روسيه در استانهاى آذربايجان، گيلان و خراسان ازيك سو و بى‌احترامى و توهين به حرم مطهر حضرت امام‌رضا عليه السلام از سوى ديگر باعث نفرت و انزجار بيشتر آحاد مردم مسلمان ايران عليه آنها شده بود [2]. به همين دليل آن دو كشور رادشمن ديرينه خود مى دانستند. اشغال ايران درجنگ اوّل جهانى به اين امر دامن زد واحساسات ضديت باآنهابيشتر شد و در نتيجه دولت امپراتورى عثمانى را نسبت به آن دو ترجيح داده و تمايل به پشتيبانى ازآن بودند. مسايل مهم ديگرى كه به اين امر دامن مى‌زد، اسلامى بودن عثمانى (هرچند به ظاهر) و فتواى علماو مجتهدين و مراجع نقليد آن روز شيعه مثل آيت الله العظمى ميرزا محمد تقى شيرازى و سيّدمصطفى كاشانى و ساير علماى ديگر در عثمانى (نجف و كربلا) عليه دولتهاى روس، انگليس و فرانسه بود. [3]

به دنبال فتواى شيخ‌الاسلام عثمانى و مراجع تشيع درنجف وكربلا درمقابل سه كشورفوق الذكر، مردم ايران و نمايندگان عضوحزب دموكرات درمجلس دوّم مشروطه ازدولت ايران درخواست كردندكه درمقابل متفقين وبه پشتيبانى ازعثمانى ومتّحدين واردجنگ شود. امّا نمايندگان عضو حزب اعتداليون ومستوفى الممالك كه دراين زمان نخست وزير بود، خواستار بيطرفى ايران بودند. [4]

بعدازاين كه قواى اشغالگر روسى قسمتهاى شمالى ايران راتصرف كرده، به كرج‌

[1] - پژوهش درتاريخ ديپلماسى‌ايران، مهيد، ص 308 تاريخ روابط خارجى‌ايران، هوشنگ مهدوى: ص 192-193

[2] - تاريخ تحولات سياسى وروابط خارجى ايران، مدنى ج 2، ص 48-281.

[3] - همان، ص 281-283.

[4] - همان: ص 279-280.