رسيدندوتهران موردتهديد قرارگرفت مستوفى بافشار متفقين استعفاداد و به جاى او عبدالحسين ميرزا فرمانفرما به نخست وزيرى رسيد و اتحاد ايران با متفقين رااعلام كرد.

دراين هنگام مخالفين روس وانگليس و عدّه‌اى ازنمايندگان مجلس ازجمله آيت الله مدرس ازتهران به قم هجرت كرده، ضمن تشكيل كميته دفاع ملّى به مبارزه با اشغالگران روس وانگليس پرداختند. اين عده از قم به اصفهان وسپس به كرمانشاه رفته ودرآنجا دولت موقتى به رياست نظام السلطنه مافى حاكم آن شهرتشكيل داده، همچنان به مبارزه بااشغالگران ادامه دادند. [1]

ايران و قرارداد سرى 1294 ه ش/ 1915 م روس و انگليس‌

انگلستان و روسيه كه قبل از شروع جنگ جهانى اوّل به يكديگر نزديك شده و تا حدودى رقابتهاى ديرينه خود را كنار گذاشته بودند، با آغاز جنگ جهانى و براى مقابله با متّحدين، بويژه آلمان، عثمانى، اتريش و مجارستان، تغييراتى را در قرارداد 1286 ه ش/ 1907 م، ضرورى دانستند. موقعيت استراتژيك ايران در جنگ و اشغال قسمتهايى از خاك آن توسط عثمانى، روند تغييرات جديد را تسريع كرد. به همين دليل مذاكرات محرمانه و سرّى بين دو كشور در پايتخت روسيه آغاز شد كه سرانجام منجر به انعقاد قرارداد سرّى 1294 ه ش/ 1915 م، در پترزبورگ مشهوربه قرارداد «قسطنطنيه» شد. [2]

به موجب اين قرارداد كه در واقع تكميل قرارداد 1907 م، بود، دو منطقه نفوذ كشورهاى فوق در ايران تبديل به دو منطقه اشغالى شد و منطقه بيطرف به كلى از بين رفت و قسمتى از آن به تصرف روسيه و قسمت ديگر به تصرف انگلستان در آمد.

همچنين به موجب اين قرارداد هر يك از دو كشور نيروهاى نظامى به نام قزاق و پليس‌

[1] - تاريخ تحولات سياسى وروابط خارجى ايران، مدنى ج 2، ص 298-290؛ تاريخ روابط خارجى ايران دردوره اوّل مشروطه، على اكبرولايتى، ص 37-39.

[2] - تاريخ روابط خارجى ايران در دورۀ اوّل مشروطه، ولايتى، ص 30، سيماى احمد شاه قاجار، جواد شيخ الاسلامى، ج 1، ص 80.