تشكيل شده بود، بلافاصله پس از استقرار، تمايل خود را به الغاى حقوق وامتيازهاى روسيه تزارى در ايران و ساير نقاط جهان اعلام نمود و در جهت اين سياست، به كاردار ايران در پتروگراد پيشنهاد كرد كه مذاكره براى تخليه نيروهاى روسيه از ايران كه پس از انقلاب در داخل پادگانهاى خود بيكار بودند، آغاز شود. همچنين پس از چندى دولت شوروى به موجب يك اعلاميه، كليه امتيازها و حقوقى را كه روسهاى تزارى به زور از ايران گرفته بودند، از جمله قرارداد 1283 ه ش/ 1907 م، قرارداد سرّى 1915 م و كاپيتولاسيون و غيره را بطور رسمى لغو كرد و نماينده جديدى كه قبلًا كنسول روسيه در خوى بود و به انقلابيون پيوسته بود، با عنوان وزير مختار به ايران معرفى كرد. [1]

پس از لغو امتيازهاى روسيه تزارى در ايران، دولت ايران تصويب نامه اى دال بر لغو كاپيتولاسيون تهيه كرده و به سفارتخانه هاى ساير كشورها اعلام كرد و نيروهاى شوروى هم خاك ايران را ترك كردند. امّا چون دولت ايران توان پُر كردن خلأ نظاميان شوروى را نداشت، نيروهاى انگليسى جاى آن را پركرده و در ايران بى رقيب شدند، زيرا عثمانى هم ديگر نمى توانست رقيب جدّى براى انگليسيها باشد. شوروى نيز پس از تخليه ايران براى بهبود مناسبات خود باكشورمان هيأتهاى ديپلماتيك را به ايران اعزام كرد و قدمهاى مثبتى در جهت برقرارى روابط مجدّد با شرايط جديد با ايران برداشت. ليكن انگليسيها تا پايان جنگ در ايران باقى ماندند. [2]

پس، انقلاب اكتبر روسيه، كمك بزرگى براى ايران به شمار مى‌رود، زيرا اگر اين انقلاب به پيروزى نمى‌رسيد و رژيم تزارى در آن كشور همچنان استقرار مى‌يافت، پس از پايان جنگ وطبق قرارداد سرّى سال 1294 ه ش/ 1915 م، قسمتهاى تحت اشغال روسيه، ضميمه خاك آن كشور مى‌شد. و اين قسمت از خاك كشورمان همانند منطقه قفقاز متعلق به روسيه مى‌گرديد و استقلال ايران از بين مى‌رفت و قسمتهاى جنوبى هم در اختيار انگلستان قرار مى‌گرفت و ايران از صحنه نقشه جهانى حذف مى‌شد. [3]

[1] - روابط ايران با دول خارجى در دورۀ قاجاريه، نائبيان، ص 265-262؛ تاريخ روابط خارجى، مهدوى، ص 199-198.

[2] - همان، ص 268-264؛ پژوهشى در تاريخ ديپلماسى ايرن، مهميد، ص 322-317.

[3] - اطلاعات سياسى - اقتصادى، سال ششم، شماره 54-53، ص 10-6. (مقاله دكتر شيخ الاسلامى)