نام کتاب : تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نویسنده : نظرپور، مهدی جلد : 1 صفحه : 121
كه در اين زمان به علت دوران فترت مجلس و عدم تصويب نهايى
آن مسكوت مانده بود، بهانه لازمرا براى آن كشور فراهم كرد و بر اساس آن، انگلستان
تصميم گرفت كه نيروهاى سه گانه قزاق، ژاندارمرى و پليس جنوب را تحت فرماندهى واحد و
زيرنظر فرماندهان انگليسى درآورد. شكست قزاقهاى ايرانى در سركوبى نيروهاى بلشويك وطرفداران
كمونيست آنها و همچنين چريكهاى جنگل، بهانه لازم را براى بركنارى فرمانده روسى آن يعنى
ژنرال «استاروسلسكى» فراهم آورده، و ديگر همكاران روسى سلطنت طلب بازداشت و سپس از
ايران اخراج شدند. [1]
انگليسيها نخست وزير ايران (مشيرالدوله) را نيز كه فردى
وجيه الملّه بود و بركنارى فرماندهان روسى قزاقهاى ايران را به ضرر مصالح كشورمان مىدانست،
و زير بار سياستهاى انگلستان نمىرفت با زور وادار به استعفا كرده، به جاى او فتح اللّه
خان اكبر (سپهدار اعظم) كه فردى وابسته به انگلستان بود، به نخست وزيرى منصوب شد. مسأله
ديگرى كه بهانه انگليسيها در جهت اجراى كودتا قرار گرفت حركت نيروهاى كمونيست گيلان
به رهبرى «احسان اللّه خان» و «خالوقربان» به سوى تهران بود. در اجراى سياست تشكيل
حكومت مركزى مقتدر و طرفدار انگليس، نياز به يك فرد نظامى بود. ژنرال «آيرون سايد»
فرمانده نيروهاى انگليسى شمال ايران (نورپرفورس) و معاون او «سرهنگ هانرى اسمايس»
(اسمايت)، پس از جستجو و مشورت با عوامل خود در ايران مانند «اردشير جى»، رضا خان ميرپنج،
فرمانده هنگ همدان از قزاقهاى ايران را براى چنين كارى مناسب ديدند. ابتدا او را به
جاى «سردار همايون» كه پس از بركنارى استاروسلسكى به فرماندهى قزاقهاى ايران را به
عهده داشت، منصوب كردند و سپس طى مذاكراتى [2] با او، چگونگى اجراى كودتا و تصرف تهران
را به اطلاع او رساندند. [3]
قزاقهاى ايرانى كه پس از شكست در گيلان در اطراف قزوين
(آق بابا) اردو زده بودند، به مدت چند ماه دوباره سازماندهى و نوسازى شدند و به فرماندهى
«سرتيپ
[1] - تاريخ روابط خارجى ايران در دورۀ اول مشروطه،
ولايتى، ص 80-72؛ اطلاعات سياسىاقتصادى، سال پنجم، شماره 42-41، ص 17-8.
[2] - محل اين مذاكرات در گراند هتل قزوين بود كه در اين
زمان محل ستاد نيروهاى انگليسى در ايران بود.
[3] - تاريخ روابط خارجى ايران در دورۀ اول مشروطه،
ولايتى، ص 80-3؛ اطلاعات سياسى - اقتصادى، شماره 42-41، مقاله شيخ الاسلامى.
نام کتاب : تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نویسنده : نظرپور، مهدی جلد : 1 صفحه : 121