رضاخان» به سوى‌تهران حركت كردند. اين نيروها سرانجام در سوم‌اسفند 1299 ه. ش، به تهران رسيدند و شهر را به تصرف خود درآوردند و دولت سپهدار كنار رفته، به جاى او احمد شاه نيز كه در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته بود، فرمان نخست وزيرى «سيد ضياء الدين» را صادر كرده، رضاخان بالقب سردار سپه به وزارت جنگ و فرماندهى لشكر قزاق منصوب شد. [1]

عهدنامه مودّت ايران و شوروى‌

مشير الدوله در زمان صدارت خود مصمم بود كه از طريق مذاكره مسأله گيلان را حل كند. امّا پس از كناره گيرى وزير جنگِ حكومتِ جمهورىِ سوسياليستى گيلان (ميرزا كوچك‌خان)، كمونيستها ضمن‌تشكيل حكومت جديدبه رياست «احسان‌الله دوستدار»، دست به يك كودتاى سرخ در رشت زده، عده زيادى از مردم و چريكهاى جنگل را به قتل رساندند و حتّى قصد ترور و قتل ميرزا كوچك خان را به بهانه طرفدارى از مشير الدوله داشتند كه موفق به اين كار نشدند. پس از اين مسأله، مشيرالدوله متوجّه شد كه براى حل مسأله گيلان نياز به تماس مستقيم با رهبران سطح بالاى شوروى مثل «لنين» و چيچرين (وزير امور خارجه) است. به همين دليل يكى از ديپلماتهاى با تجربه وزارت خارجه ايران به نام «على قلى خان انصارى» (مشاور الملك) را كه در اين زمان سفير كبير ايران در استانبول بود، در رأس هيأتى با اختيارات تام، راهى مذاكراه با مقامهاى شوروى كرد. [2]

پس از استعفاى مشير الدوله و نخست وزيرى فتح الله خان اكبر (سپهدار)، هيچ لطمه‌اى به مأموريت هيأت اعزامى ايران به شوروى وارد نشد، زيرا سپهدار طرفدار حل مسأله بود و بعلاوه چون اموال و داراييهاى او در گيلان توسط كمونيستهامصادره شده بود پيش از مشير الدوله علاقه مند بود كه قضيه گيلان هر چه زودتر فيصله يابد. [3]

[1] - تاريخ روابط خارجى ايران، مهدوى، ص 206؛ تاريخ روابط سياسى ايران و انگليس در دوران رضاشاه، على اصغر زرگر، ترجمه كاوه بيات، ص 78-59، انتشارت پروين - معين، بى جا، 1372.

[2] - اطلاعات سياسى - اقتصادى، سال ششم، شماره 54-53، ص 10-6، مقاله انقلاب اكتبر 1917 و عهدنامه 1921، جواد شيخ الاسلامى.

[3] - همان؛ تاريخ روابط خارجى ايران در دوره اول مشروطه، ولايتى، ص 86-83.