نام کتاب : تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نویسنده : نظرپور، مهدی جلد : 1 صفحه : 123
مذاكرات مشاور الملك با مقامهاى شوروى در مسكو، ماهها
به طول انجاميد و هر يك از طرفين بر موضع خود پافشارى مىكردند. شورويهااصرار بر خروج
نيروهاى انگليسى از ايران داشتند و مقامهاى ايرانى نيز خواستار خروج نيروهاى ارتش سرخ
از گيلان و سپس امضاى قرارداد بودند؛ تا اين كه كابينه سپهدار هم سقوط كرد و در زمان
دولت كودتا؛ يعنى سيد ضياء الدين طباطبايى قرارداد معروف به عهدنامه مودّت 1299 ه ش/
1921 م، به امضاى مشاور الملك از ايران و چيچرين و كاراخان (معاون چيچرين) از دولت
نوبنياد شوروى رسيد. [1]
به موجب اين عهدنامه دولت شوروى امتيازهاى زيادى به ايران
واگذار نمود كه در آن روز مورد شك و ترديد انگلستان واقع شد كه از جمله مهمترين آنها
لغو كليه قراردادهاى ميان ايران و روسيه تزارى و روسيه با دولت ثالث عليه ايران، تحويل
بانك استقراضى روسيه با تمام تجهيزات به ايران، الغاى كليه امتيازهاى اقتصادى قبلى
كه روسها در گذشته در ايران به دست آورده بودند، حق كشتيرانى مساوى در درياى خزر، لغو
مقررات مربوط به كاپيتولاسيون، عدم مداخله طرفين در امور داخلى همديگر، استرداد جزيره
آشوراده به ايران، خروج نيروهاى شوروى از ايران، تنها تعهد مهمّ ايران كه بعدها براى
كشورمان مسائلى به وجود آورد، موافقت با درخواست آن كشور مبنى ورود نيروهاى شوروى به
ايران در صورت مورد تهديد قرار گرفتن خاك آن كشور از طريق ايران به وسيله يك كشور بيگانه
بود. [2]
اعطاى امتياز نفت شمال به آمريكا
بعد از اين كه رضاخان به فرماندهى نيروهاى مسلح رسيد،
با ادغام قزاقها، نيروهاى ژاندارمرى، بريگارد مركزى و ساير نيروهاى نظامى ديگر، ارتش
شاهنشاهى ايران را تشكيل داد كه مركب از پنج لشكر و سى هزار سرباز و افسر بود. اطاعت
بى چون و چراى فرماندهان ارتش جديد از رضاخان باعث افزايش روزافزون قدرت او در صحنه
[1] - اطلاعات سياسى - اقتصادى، سال ششم، شماره 54-53،
ص 13-10؛ تاريخ روابط خارجى ايران در دوره اول مشروطه، ولايتى، ص 97-96.
[2] - تاريخ روابط خارجى ايران در دورۀ اول مشروطه،
ولايتى، ص 105-96؛ اطلاعات سياسى - اقتصادى، شماره 54-53 ص 13-11.
نام کتاب : تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نویسنده : نظرپور، مهدی جلد : 1 صفحه : 123