نام کتاب : تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نویسنده : نظرپور، مهدی جلد : 1 صفحه : 124
سياسى ايران شد و به همين دليل نخست وزيران يكى به دنبال
ديگرى استعفا مىدادند.
در اين زمان پس از استعفاى سيد ضياء، احمد قوام (قوام
السلطنة) برادر وثوق الدوله، به نخست وزيرى رسيد. وى چون طرفدار قدرت ثالث در ايران
بود، مذاكراتى را در آمريكا و ايران با شركت نفت امريكايى «استاندارد اويل» درباره
واگذارى نفت شمال آغاز كرد كه سرانجام منجر به واگذارى امتياز استخراج نفت استانهاى
آذربايجان، خراسان، گيلان، مازندران و گرگان به مدت پنجاه سال به اين شركت آمريكايى
شد و به تصويب مجلس ايران (مجلس چهارم) نيز رسيد. [1]
پس از انتشار خبر واگذارى امتياز نفت شمال ايران به شركت
امريكايى، شوروى و انگلستان بشدت با آن به مخالفت برخاستند و هر كدام دلايلى را مطرح
كردند؛ دولت ايران نيز به ادعاهاى آنها پاسخ داد. در اين زمان مجلس ايران دست به ابتكار
جديدى زد و امتياز را به صورت كلى ترى به تصويب رساند به طورى كه شامل هر شركت آمريكايى
مىشد و در نتيجه رقابت بين شركتهاى امريكايى ايجاد شد و پس از آن دولت ايران با يك
شركت ديگر آمريكايى به نام «سينكلر» وارد مذاكرده شد و امتياز نفت شمال به اين شركت
واگذار گشت. امّا به علت كشته شدن «ميجر رابرت ايمبرى» كنسوليار سفارت امريكا در تهران
و همچنين به دليل اين كه شركت نفت ايران و انگلستان، اجازه حمل نفت را از خليج فارس
و سرزمينهاى حوزه امتيازش بهشركت آمريكايى نمىداد، شركت از اجراى امتياز خوددارى
كرد. [2]
[1] - ايران در دوره سلطنت قاجار، شميم، ص 628-627؛ تاريخ
روابط خارجى ايران، مهدوى، ص 210.