امور خارجه شوروى امضا كند. در مورد شيلات قرار شد كه يك شركت مختلط از دو كشور به مدت 25 سال بر اساس بهره‌بردارى مساوى از دريا تشكيل شود. بعد از اين قراردادها، كشتيهاى شوروى بندر انزلى را ترك كردند و آن بندر به نام «بندر پهلوى» نامگذارى شد. دولت شوروى نيز اوّلين سفير كبير خود به نام «ژاك داوتيان» را به دربار ايران فرستاد و روابط بين دو كشور به نحو چشمگيرى بهبود يافت. [1]

اقدامات رضاخان در مورد بيگانگان‌

الف- الغاى كاپيتولاسيون‌

رضاخان كه عامل انگلستان بود وبا كمك آنها يكى پس از ديگرى پلّهاى ترقّى را طى كرده بود و در جهت سياست انگلستان مبنى بر تشكيل «قدرت مركزى متمركز» و دست نشانده، نهضتهاى داخلى و افراد سركش را سركوب كرده و آرامش نسبى در ايران برقرار كرده بود، براى اين كه خود را ملّى و ضد بيگانه وانمود كند، دست به اقدامهايى عليه بيگانگان زد. دولت انگلستان نيز كه با وجود رضاخان، منافعش را در ايران تأمين شده مى‌ديد و همچنين براى افزايش اعتبار رضاخان نه تنها مانع كار او نشد بلكه [2] به او در اين زمينه كمك هم كرد.

از جمله مهمترين اين اقدامها، لغو كاپيتولاسيون بود. با توجّه به اين كه كشور شوروى بر اساس عهدنامه مودّت بين دو كشور از آن صرف نظر كرده بود و نيروهاى انگلستان هم از ايران خارج شده بودند، كاپيتولاسيون ديگر مانند گذشته ارزش و اعتبار نداشت، ولى در عين حال، رضاخان در سال 1306 ه ش آن را لغو كرد و طى ياداشتهايى به كليه نمايندگيهاى خارجى مستقر در ايران اطّلاع داد كه معاهدات مربوط به حق قضاوت كنسولى «كاپيتولاسيون» ملغى و پس از گذشت يك سال از اين تاريخ، هيچ گونه حقّى به دولتهاى خارجى داده نخواهد شد. همزمان با آن، دستگاه عدليه قديم را منحل كرد و به جاى آن دادگسترى مقررات و قوانين جديد تشكيل شد. [3]

پس از اين مسأله، دولتهاى اروپايى ابتدا زير بار نرفتند و هر كدام خواستار امتيازى‌

[1] - تاريخ روابط خارجى ايران، مهدى، ص 222؛ سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، مهدوى، ص 31-28.

[2] - سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، هوشنگ مهدوى، ص 24

[3] - تاريخ روابط سياسى ايران و انگليس در دوره رضاشاه، بيات، ص 188-184؛ تاريخ روابط خارجى ايران، مهدوى، 214.