شركت نفت ايران و انگليس را تشكيل داد و در لندن به ثبت رساند. [1]

پس از كشف نفت در ايران، كشور استعمار گر انگلستان از طريق شركت نفت ايران وانگليس بطور گسترده‌اى شروع به استفاده از نفت ايران و فرآورده‌هاى آن كرد. در طول چند سال، نفت ايران كمكهاى فراوانى به انگلستان كرد؛ بطورى كه اگر منابع نفت ايران نبود، پيروزى آن كشور در جنگ جهانى اوّل بعيد به نظر مى‌رسيد. [2] پس از پايان جنگ نيز تأسيسات شركت نفت در داخل و در خارج گسترش يافت وعمليات شركت از لحاظ توليد، تصفيه، پخش و فروش در سراسر عالم گسترش يافت و سود كلانى نصيب سهامداران آن، بويژه دولت انگلستان گرديد. با اين حال شركت مزبور هميشه در پرداخت سهم ناچيز ايران به شيوه هاى گوناگون اشكال تراشى مى‌كرد و تا چندين سال دينارى از اين بابت به دولت ايران پرداخت نكرد. [3]

مذاكراتى كه براى پرداخت حق السهم معوقه ايران و رفع اختلاف از چندين سال قبل از به قدرت رسيدن رضاخان آغاز شده بود، پس از به سلطنت رسيدن او نيز به وسيله «تيمور تاش» وزير دربار ايران با «سرجان كِدمن» [4] رئيس هيأت مديره شركت نفت ايران و انگليس مدّتها ادامه يافت. امّا نه تنها به نتيجه‌اى نرسيد، بلكه روز به روز پرداخت سهم ايران از شركت كاهش پيدا كرد، [5] تااين كه در سال 1311 ه ش، شركت به دولت ايران اطلاع داد كه سهم ايران از عايدات شركت، به 14 كاهش يافته است. اين كاهش چشمگير مورد اعتراض دولت ايران قرار گرفته و خواستار رسيدگى به آن شد. امّا چون شركت زيربار درخواست ايران نرفت، رضاخان در حضور هيأت دولت، امتياز نامه شركت دارسى و پرونده شركت نفت را در آتش انداخته و سوزاند و همچنين به دولت دستور داد كه امتياز، فورى لغو شود كه فرداى آن روز عملى شد و به اطّلاع شركت نيز رسيد. [6]

[1] - تاريخ روابط سياسى ايران و قدرتهاى بزرگ، ذوقى، ص 129-111.

[2] - تاريخ روابط خارجى ايران، هوشنگ مهدوى، ص 219.

[3] - سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، همان نويسنده، ص 34.

[4] . 1 - Sir John Kedman.

[5] - تاريخ روابط سياسى ايران و انگليس در دورۀ رضاشاه، بيات، ص 298-280.

[6] - همان؛ سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، هوشنگ مهدى، ص 34.