ايران پنج برابر گرديد و آلمان بزرگترين خريدار مواد خام صادراتى ايران شد. همچنين در همين زمان، خط كشتيرانى و هوايى مستقيم بين دو كشور نيز داير گرديد. [1]

در اين زمان كه روابط، تجارى، اقتصادى، فرهنگى، سياسى و ارتباطى بين دو ديكتاتور به اوج خود رسيده بود، انگلستان با آن مخالفتى نداشت، زيرا حضور آلمان در ايران و روابط نزديك بين دو كشور را مانع و سدى در مقابل گسترش كمونيسم و توسعه نفوذ شوروى مى‌دانست و از اين جهت سياست آلمان با انگلستان همسو بود. [2]

جنگ جهانى دوم و مقدمات حمله متّفقين به ايران‌

در 11 شهريور 1318 ه ش/ 1939 م، هنگامى كه جنگ دوم جهانى با حمله آلمان به لهستان آغاز شد، دولت ايران طى يك اعلاميه‌اى بيطرفى خود را اعلام كرد و آن را به اطلاع نمايندگيهاى سياسى خارجى مقيم ايران و همچنين به سفراى خود در خارج رساند. از اين تاريخ به مدت دو سال، جنگ فقط در اروپا جريان داشت و هيتلر توانست با امضاى يك قرارداد و پروتكل محرمانه با استالين، لهستان و اروپاى شرقى را بين خود تقسيم كرده، آنجا را به اشغال خود درآورند. در طى اين مدت ايران توانست بيطرفى خود را حفظ كند، [3] امّا در سال 1320 ه ش/ 1941 م، با حمله اعجاب انگيز آلمان به شوروى و پيروزى چشمگير ارتش آلمان، اهميّت ايران از لحاظ سوق الجيشى به چندين برابر افزايش پيدا كرد و مورد توجه خاص متّفقين قرار گرفت، زيرا در صورت شكست كامل شوروى و تصرف چاههاى نفت قفقاز و تهديد چاههاى نفت جنوب ايران و خليج فارس توسط آلمان، شريان حياتى انگلستان قطع مى‌شد. [4]

با پيوستن شوروى به متّفقين، دفاع و حمايت از آن كشور در مقابل تجاوز متّحدين، بويژه آلمان، سرلوحه سياست خارجى متّفقين قرار گرفت و براى رساندن مهمات و وسايل جنگى به شوروى، نزديكترين و مطمئن ترين راه ايران بود كه از خليج فارس تا

[1] - سياست خارجى ايران در دوره پهلوى، هوشنگ مهدى، ص 49-50؛ ايران و قدرتهاى بزرگ در جنگ جهانى دوم، ص 18-20.

[2] - همان، ص 51؛ تاريخ روابط سياسى ايران و انگليس در دورۀ رضاشاه، زرگر، ص 379-378.

[3] - همان، ص 57-55؛ تاريخ جنگ سرد؛ آندره فونتن، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوى، ص 164-147.

[4] - تاريخ روابط خارجى ايران، هوشنگ مهدوى، ص 226.