حضور فعّال در سياست جهانى و بنا به دلايل موقعيت استراتژيكى ايران، منابع غنى نفت و اشراف بر آبراه مهمّ خليج فارس و تنگه هرمز، آن كشور مصمم شد كه در ايران حضور جدّى ترى داشته باشد. [1] وضعيت اسفبار اقتصادى و اجتماعى ايران كه بر اثر اشغال بيگانگان به وجود آمده بود از يك سو و نخست وزيرى قوام السلطنه كه از طرفداران جدّى آمريكا به عنوان «قدرت سوم» [2] در ايران بود از سوى ديگر، باعث شد كه حضور آمريكاييها در ايران گسترش يابد. بنا به دعوت قوام، عده زيادى از آمريكاييها تحت عنوان هيأتهاى مالى و اقتصادى، بهداشتى، نظامى و انتظامى، كشاورزى و نفت وارد ايران شدند و سر رشته بسيارى از امور را به دست گرفتند. مهمترين اين هيأتها، هيأت مالى به رياست «آرتور ميلسپو» بود كه براى دومين بار وارد ايران شد و اين بار با اختيارات وسيع و با عنوان «رئيس كل دارايى ايران» مشغول به كار شد و نبض امور مالى و اقتصادى ايران را در دست گرفت. از آنجا كه هدف ميلسپو خدمت به نيروهاى متّفق اشغالگر در ايران بود، در طول دو سال خدمت خود نتوانست كمك مفيدى به اوضاع اقتصادى ايران كند. در نتيجه در سال 1323 ه ش توسط مجلس شوراى ملّى اختيارات او لغو شد و ايران را ترك نمود. هر چند با اقدام مجلس، مستشاران مالى آمريكا ايران را ترك كردند، امّا عدّه زيادى از آنها كه در ساير ادارات بويژه در امور نظامى و انتظامى مشغول كار بودند، در كشور ما باقى ماندند و بعدها زمينه حضور گسترده آمريكادر ايران را فراهم كردند و باعث دخالت مستقيم آن كشور در امور داخلى ايران شدند. [3]

تقاضاى امتياز نفت ايران از سوى دولتهاى بزرگ‌

در اسفندماه 1322 ه. ش با اين كه هنوز جنگ جهانى دوم به پايان نرسيده بود و ايران در اشغال سه قدرت بزرگ قرار داشت، دو هيأت نفتى آمريكايى و انگليسى به نمايندگى‌ از چند شركت بزرگ نفتى [1] همزمان وارد ايران شدند و تقاضاى واگذارى نفت مناطق

[1] - ر. ك؛ نفوذ آمريكا در ايران، ابراهيم سنجر، ص 25-24، انتشارات خوشه، تهران، 1368.

[2] - ر. ك؛ از سيد ضياء تا بختيار، بهنود، ص 32، 45 و 205.

[3] - تاريخ نوين ايران، ايوانف، ص 103-100؛ از سيد ضياء تا بختيار، بهنود، ص 209-205.

[4] - اين شركتها عبارت بودند از: سوكونى، واكيوم و سينكلر آمريكا و رويال داچ شل انگليسى - هلندى.