گرفته و خواسته‌هاى خود را بر ايران تحميل كند. [1]

سرانجام عهدنامه صلح تركمنچاى در سال 1207 ه ش/ 1828 م، با شرايط سخت همانند گلستان به ايران تحميل شد.

در تركمنچاى دو عهدنامه جداگانه به امضا رسيد كه يكى از آنها سياسى وديگرى تجارى بود. به موجب عهدنامه سياسى، علاوه بر شهرهايى كه در عهدنامه گلستان از ايران جدا شده بود، كليه ايالات «نخجوان»، «ايروان»، «طالش»، «قره‌باغ»، و «شوره گل» به روسيه واگذار شد و مرز بين دو كشور براى هميشه رودخانه «ارس» تعيين شد و ايران متعهد شد مبلغ ده كرور- پنج ميليون تومان- به روسيه غرامت پرداخت كرده، حق عبور و مرور انحصارى كشتيهاى جنگى در درياى خزر براى روسيه را به رسميت بشناسند.

مهمتر از همه پذيرفتن اصل كاپيتولاسيون يااصل قضاوت كنسولى اتباع روسى بود كه بعدها مشكلاتى را براى ايران به همراه داشت و باعث شد كه استقلال قضايى ايران در مقابل بيگان ناديده گرفته شود. در مقابل همه اين تعهدات و امتيازها، روسيه فقط تعهد كرده بود كه از پادشاهى عباس ميرزا بعد از فتحعليشاه حمايت كند. [2]

علاوه بر عهدنامه سياسى تركمنچاى كه از نظر سياسى و قضايى استقلال و حاكميت ايران را نقض كرده بود، يك معاهده تجارى نيز در تركمنچاى به امضاى طرفين رسيد كه به عنوان متمم عهدنامه سياسى بود. در عهدنامه تجارى يك سلسله امتيازات و مصونيتهايى از لحاظ حقوق و عوارض گمركى به اتباع روسيه داده شده بود كه لطمه‌هاى شديدى به تجارت و اقتصاد مستقل ايران وارد ساخت و باعث ورود تُجار و كالاهاى روسى با قيمت ارزان به ايران، شد و در نتيجه كالاهاى ساخت ايران از رونق افتاد. [3]

[1] - تاريخ تحوّلات سياسى و روابط خارجى ايران، مدنى، ج 1، ص 201؛ ايران در دورۀ قاجار، شميم، ص 101.

[2] - تاريخ روابط خارجى ايران، ص 130؛ تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى، ج 1، ص 203-302؛ ايران در دورۀ قاجار، ص 102-103 و 108.

[3] - تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى، ج 1، ص 218-217.