دو قسمت شمال و جنوب كشور شد. [1]

محمّد شاه كه مدتى بيمار بود سرانجام در سال 1227 ه ش/ 1848 م، درگذشت.

خبر اين حادثه پس از چند روز در تبريز به «ناصرالدين ميرزا» وليعهد محمدشاه رسيد.

وى در همان تبريز به مقام سلطنت رسيد. ميرزا تقى خان فراهانى، [2] «وزير نظامِ وليعهد»، وسايل حركت او را به تهران فراهم كرده، ناصرالدين ميرزا پس از 45 روز به تهران رسيد و در كاخ سلطنتى در «ارك» لباس سلطنت پوشيده و با تشريفات ويژه تاجگذارى كرد، و قدرت را به دست گرفت، [3] ناصرالدين شاه در اوّلين اقدام خود و به پاس خدمات «ميرزا تقى خان» و با توجه به آشنايى و لياقت و شايستگى كه در او سراغ داشت او را با لقب «اتابك» و «امير كبير» به صدارت برگزيد و حتّى خواهرش را به عقد او درآورد. [4] امير كبير بر خلاف «حاج ميرزا آقاسى» از نظر روابط خارجى ايران با كشورهاى بيگانه، سياست مستقلِ ملّى را در پيش گرفت. بر اساس اين سياست، او خود بطور مستقيم اداره روابط خارجى كشور را به دست گرفت و براى اين كه از دخالت سفراى خارجى در امور داخلى ايران جلوگيرى كند، تصميم به ارتباط مستقيم با دولتهاى بزرگ زمان خود گرفت و در همين راستا دستور تأسيس سفارتخانه هايى را در كشورهاى انگلستان، روسيه و عثمانى داد و به دنبال آن سه نفر را با عنوان «وزير مختار مقيم» به دربار آن كشورها اعزام كرد و اين امر مقدمه تأسيس سفارت دايم در ساير كشورها شد. [5]

اتخاذ سياست كوتاه كردن نفوذ بيگانگان در ايران از يك سو و اصلاحات مالى و ادارى و اجتماعى در اداره امور داخلى از سوى ديگر كه در نتيجه آنها به منافع عدّه‌اى از درباريان و شاهزادگان لطمه شديدى وارد شده بود، توطئه‌ها و تحريكات زيادى عليه او آغاز شد؛ بطورى كه بيشتر وقت سه سال صدارت او صرف مبارزه با اين توطئه ها شد.

[1] - تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، مدنى، ج 1، ص 325-316.

[2] - امير كبير در دِه هزاوه بخش فراهان اراك به دنيا آمده بود. (شميم، ص 156)

[3] - تاريخ روابط خارجى ايران در دوران ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه، على اكبر ولايتى، ص 7-4.

[4] - تاريخ تحولات سياسى و روابط خارجى ايران، مدنى، ج 1، ص 325-316؛ تاريخ روابط خارجى ايران، مهدوى، ص 148.

[5] - تاريخ روابط خارجى ايران، هوشنگ مهدوى، ص 150.