براى مدت هفتاد سال با شرايط بسيار آسانى به اين شخص واگذار شد. سپهسالار كه با دريافت رشوه كلان و با مشاورت «ميرزا ملكم خان ناظم‌الدوله» اين امتياز را به رويتر واگذار كرده بود، با تعريف و تمجيدهاى فراوان آن را به امضا شاه رساند و امضا و اجراى قرارداد را بزرگترين خدمت به ملت ايران مى‌دانست. [1]

نخستن سفر شاه به اروپا؛ قيام عليه قرارداد رويتر و لغو آن‌

سپهسالار، صدراعظم جديد ناصرالدين شاه كه از طرفداران و شيفته غرب بود و اساس كار خود را نزديكى با دولتهاى غربى قرار داده بود پس از قرارداد رويتر تصميم گرفت كه در طى سفرى «ناصرالدين شاه» را به اروپا برده، او را با پيشرفتهاى دولتهاى اروپايى آشنا كند. در سال 1252 ه ش/ 1873 م، ناصرالدين شاه به اتّفاق صداعظم وعده اى از رجال و درباريان، نخستين سفر خود را به اروپا از طريق قفقاز و روسيه آغاز كرد. وى در روسيه مورد استقبال تزار و ساير دولتمردان آن كشور قرار گرفت، امّا مقامهاى روسيه نارضايتى خود را نسبت به واگذارى قرارداد «رويتر» اعلام كردند و شاه ايران هم قول مساعد داد تا آن را لغو كند. وى سپس از آلمان، اتريش و بلژيك گذشته و به انگلستان رسيد و در هر كدام از اين كشورها مورد استقبال مقامهاى آن كشورها قرار گرفت و در آلمان عهدنامه دوستى و تجارت و دريانوردى با «بيسمارك» صدراعظم آن كشور به امضا رساند. امّا او و «سپهسالار» در ا نگلستان نتوانستند حمايت مقامهاى انگليسى را عليه فشار روسيه به دست آوردند. [2]

ناصرالدين شاه در بازگشت از سفر اروپايى خود از كشورهاى فرانسه، سوئيس، ايتاليا و عثمانى ديدار كرد و در همه آن كشورها مورد استقبال گرم پادشاهان و رؤساى جمهورى قرار گرفت. سرانجام سفر طولانى و پرهزينه هيأت ايران پس از پنج ماه پايان يافت و آنها از طريق دريا وارد بندر انزلى شدند. [3]

[1] - پژوهشى در تاريخ ديپلماسى ايران، مهميد، ص 228-222؛ تاريخ روابط سياسى ايران و انگليس در قرن 19، محمود، ج 3، ص 926-925.

[2] - روابط ايران با دوّل خارجى در دوران قاجاريه، نائبيان، ص 161.

[3] - همان، ص 162.