سوء استفاده كرده، از طريق پزشكان وابسته به خود مسافرت به اروپا و استفاده از آبهاى معدنى آن ديار را به او پيشنهاد كردند. [1]

مظفرالدين شاه براى بهبودى بيمارى خود و همچنين براى اين كه در سفر به فرنگ از پدرش عقب نماند، پيشنهاد مسافرت به اروپا را پذيرفت. او ابتدا «امين السلطان» را كه از زمان پدرش در صدارت بود، بركنار كرده، ميرزا على اصغرخان امين الدوله را به صدارت برگزيد. اما چون وى نتوانست وامى از بيگانگان دريافت كند، او را نيز پس از صدور شش ماه بر كنار كرده و دوباره امين السلطان را با لقب «اتابك اعظم» به صدارت منصوب كرد. وى پس از دو سال صدارت توانست وامى به مبلغ (22 ميليون منات (روبل) روسى) [دوميليون و دويست هزار ليره انگليس‌] با بهره پنج درصد به مدت 75 سال از روسيه دريافت كرده، وسايل سفر شاه به اروپا را هموار كند. اين سفر در سال 1279 ه ش/ 1900 م، انجام شد.

وثيقه اين وام درآمد كليه گمركات ايران به استثناى گمركات فارس و خليج فارس به مدت پنجاه سال بود و بعلاوه دولت ايران تا پرداخت كامل وام به روسيه حق دريافت وام از هيچ كشور ديگرى را نداشت. [2]

يك سال پس از مسافرت اول، بيمارى شاه ايران شدت يافت و بنا به نظر پزشكان خارجى براى ادامه معالجه نياز به مداوا در اروپا داشت. چون وام اوّل در مسافرت به اروپا هزينه شده بود، به همين دليل دربار ايران دوباره دست به دامن روسها شده و وام ديگرى به مبلغ يك ميليون ليره با وثيقه عوايد جاده‌هاى شمال و امتياز راه شوسه جلفا به تبريز و تهران از آن كشور دريافت كرد و عوايد اين جاده نيز بدون پرداخت ماليات به مدت نود سال به روسيه واگذار شد. پس از دريافت اين وام، مظفرالدين شاه يك بار ديگر عازم اروپا شد و پس از مدتى سير و سياحت در كشورهاى اروپايى و خرج كردن كل مبلغ وام به ايران مراجعت كرد. [3]

[1] - پژوهشى در تاريخ ديپلماسى ايران، مهميد، ص 269، تاريخ روابط خارجى ايران، مهدوى، ص 173.

[2] - روابط ايران با دول خارجى در دوران قاجاريه، نائبيان، ص 193-192؛ ايران در دوره سلطنت قاجاريه، شميم، ص 314.

[3] - همان، ص 195-194؛ ايران در دوره سلطنت قاجاريه، شميم، ص 317.