نام کتاب : تاریخ سیاسی معاصر ایران نویسنده : تلاشان ، حسن جلد : 1 صفحه : 101
مجلس چهارم- كه در
زمان نخستوزيرى وثوقالدوله انتخاب شده بودند- براى تشكيل مجدد مجلس بود.
بعد از سقوط كابينه
قوام، مشيرالدوله مأمور تشكيل كابينه شد. اين كابينه نيز پس از حدود پنج ماه سقوط كرد.
به علّت كارشكنيهاى رضا خان كه در اين زمان از قدرت بالايى برخوردار بود دولتهاى بعدى
نيز هر كدام پس از اندك مدّتى ساقط مىشدند. اين دولتها به ترتيب عبارت بودند از: احمد
قوام، مستوفىالممالك و مشيرالدوله. در اين زمان، رضا خان از چنان قدرت بالايى برخوردار
بود كه اين امر باعث مىشد نيمى از بودجه كشور به قواى قزّاق اختصاص داده شود؛ در صورتى
كه بودجه فرهنگ در همين دوران، يك صدم كلّ بودجه كشور بود. [1]
در مجلس دو جناح
وجود داشت: 1- طرفداران رضا خان. 2- مخالفين رضا خان به رهبرى آيتا ... مدرّس. مدرس،
رهبرى جناح نيرومندى را در مجلس به عهده داشت كه به علّت خلافكاريها و خودسريهاى رضا
خان، اقدام به استيضاح وى مىكنند. مخالفين خواستار بركنارى وى از وزارت جنگ و پايان
دادن به حكومت نظامى در كشور مىشوند؛ اما رضا خان شگرد ديگرى به كار برد و شايعه استعفاى
خود را گسترش داد و جمعى را به طرفدارى خود واداشت. به دستور سردار سپه، افسران تحت
فرمان وى تلگرافهايى به مجلس مخابره كردند كه در آنها خواستار حفظ وى به عنوان وزير
جنگ شدند. رضا خان هنگامى كه براى پاسخ به استيضاح آمد، عدّهاى از طرفدارانش در اطراف
مجلس به تظاهرات پرداختند. در همين زمان وى با كابينهاى كه در آن عضو بود به مخالفت
برخاست كه در نهايت منجر به سقوط كابينه شد.
هواخواهان رضا خان،
حزب تجدّد را تشكيل دادند و در شرائطى كه محيط براى ادامه كار هيچ دولت ديگرى مساعد
نبود او نخستوزير شد. انتخابات دوره پنجم مجلس با مداخله رضا خان انجام گرفت و تقلب
در انتخابات را گستاخانه و آشكار و از همه نوع نوشتهاند؛ در بعضى از ولايات فرياد
مىزدند به فرمان رضاخان به فلانى رأى
[1] تارِیخ
سِیاسِی معاصر اِیران، مدنِی، ص 189 ـ 190.
نام کتاب : تاریخ سیاسی معاصر ایران نویسنده : تلاشان ، حسن جلد : 1 صفحه : 101