كشور ايران از يك طرف به وسيله دولتهاى روس و انگليس از اوايل دوران حكومت قاجاريه دچار لطمات شديدى شده بود و از طرفى ديگر، كشور عثمانى داراى مذهب رسمى اسلام بود و اطريش نيز در تأسيس دارالفنون، خدماتى كرده بود و دولت آلمان نيز تا آن زمان به ملّت ايران آسيب و يا خساراتى نرسانده بود، از اين رو، دولت و ملّت ا يران جانب متّحدين را گرفته بودند. و از اين گذشته، قواى نظامى روسيه وارد ايران شده بودند و بيم آن بود كه پايتخت را نيز اشغال كنند و همچنين در صورت اشغال مركز، نمايندگانى كه با اولتيماتوم روسيه مخالفت كرده بودند ممكن بود در معرض خطر قرار گيرند، به همين خاطر عده‌اى از نمايندگان تهران را ترك كرده و مجلس از اكثريت افتاد و موضوع دولت در مهاجرت پيش آمد كه سى نفر از نمايندگان به همراهى هزاران نفر از طبقات مختلف به مهاجرت رفتند. از اين رو، اين مهاجرت را قيام ملّى ناميده‌اند.

مهاجرين در قم و سپس در كرمانشاه، دولت موقّت تشكيل دادند كه از جانب متّحدين به رسميت شناخته شد. در صورت پيروزى متحدين، آنها اين دولت را به عنوان حكومت رسمى ايران به رسميت مى‌شناختند. اما در صورت پيروزى متّفقين، دولت مركزى همچنان رسميت داشت. تا در هر حال مملكت از خطر جنگ در امان باشد.

مرحوم مدرس در تشكيل دولت در مهاجرت نقش اساسى داشت و خود تصدّى دو وزارت‌خانه را به عهده گرفته بود. وى در بحبوحه جنگ بين‌الملل اوّل، خود مانند سربازى، مسلح گشت و براى دفاع از مرز و بوم ايران به مهاجرت رفت و سالها در كرمانشاه و سوريه و اسلامبول، از حقوق مردم ايران مردانه دفاع نمود. [1]

مخالفت مدرس با قرارداد 1919 م و كودتاى 1299 ه. ش‌

در پى انتشار قرارداد 1919، مدرس بطور جدّى بر عليه قرارداد قيام كرده ديگران را نيز دعوت به اعتراض مى‌نمايد. وى طى پيامى به وثوق‌الدوله اينچنين مى‌گويد:

[1] تارِیخ تحولات سِیاسِی و روابط خارجِی اِیران، مدنِی، ج 1، ص 290 ـ 293.