ضمن يادآورى بيطرفى خود و نياز مبرم به آنها، اعلام كرد كلّيه فعاليتهاى اين عدّه كه تعدادشان نيز بسيار كم مى‌باشد تحت نظر هستند. امّا متفقين كه در پى بهانه‌جويى بودند در روز سوّم شهريور 1320 از پنج نقطه مرزى، ايران را اشغال كردند.

نيروهاى شوروى سابق از سه طرف وارد ايران شدند: يك ستون از طرف ماكو وارد شده، شهرهاى خوى، اروميه و تبريز را اشغال كرد و حركت خود را تا قزوين ادامه داد.

ستون دوم پس از ورود به بندر انزلى شهرهاى استانهاى گيلان و مازندران را پشت سر گذاشته در قزوين به ستون اوّل ملحق شد. ستون سوم ضمن تصرف گرگان و خراسان تا سمنان و شاهرود كه محلّ تلاقى راه‌آهن شمال و شرق ايران بود پيش آمد.

همزمان با ورود نيروهاى شوروى، انگليسيها نيز از دو جناح وارد ايران شدند. اوّلين ستون ضمن گذر از اروند رود تمامى نيروى دريايى ايران را با آتش سنگين خود از بين برده، آبادان را اشغال كردند، اهواز را بمباران كرده، و كلّيه هواپيماهاى ايرانى را بر روى زمين از بين بردند. دوّمين ستون از مرز خسروى عبور كرده، تأسيسات نفتى ايران را اشغال كردند و تا كرمانشاه پيشروى نمودند. در اين قسمت نيروهاى ايرانى مقاومت زيادى از خود بروز دادند كه با دستور ترك مخاصمه كه توسط رضا شاه صادر شد آنها نيز دست از دفاع برداشتند. نيروهاى روسى و انگليسى در جهت ايجاد رعب و وحشت در سر راه خود به بمباران بسيارى از شهرها پرداختند كه طىّ اين حملات تعداد زيادى از مردم غير نظامى به قتل رسيدند. خلاصه اينكه ارتش 000، 120 نفرى رضا شاه به علّت عدم برخوردارى از حمايتهاى مردمى به سرعت شكست خورده، تار و مار شد.

در 25 شهريور 1320، پس از تصميم قواى اشغالگر مبنى بر ورود به تهران، رضا شاه مجبور به استعفا شد. و طىّ استعفانامه‌اش وليعهد را جايگزين خود كرد. بعد از آن به بندر عباس رفت و با كشتيى كه انگليسيها فراهم كرده بودند به جزيره موريس روانه شد. پس از دو دولت مذكور، نيروهاى آمريكايى نيز بدون هيچ‌گونه توافق قبلى وارد ايران شدند و مسؤوليت نظارت بر چگونگى ارسال سلاح و مهمّات به شوروى را از طريق ايران، به عهده گرفتند. [1]

[1] تارِیخ روابط خارجِی اِیران، عبدالرضا هوشنگ مهدوِی، ص 229 و 228 ـ 231 و 233.