وارد تهران شد. [1]

حضور آيت الله كاشانى و دكتر مصدق در مجلس شانزدهم زمينه را براى ادامه نهضت ملى شدن نفت فراهم كرد. در اين مجلس قرار شد كه كميسيون مخصوص نفت تشكيل شود، به همين دليل از هريك از كميسيونهاى مجلس سه نفر بر گزيده شدند و كميسيون هجده نفره به رياست دكتر مصدق تشكيل شد. هدف اين كميسيون مطالعه و بررسى پيشنهادها درباره نفت و از جمله قرارداد الحاقى گس- گلشاييان و گزارش آن را به مجلس بود. كميسيون پس از بحث و بررسى لازم به اين نتيجه رسيد كه قرارداد براى احقاق حقوق مردم ايران كافى نيست و به اتفاق آراء آن را رد كرد [2]

در اين زمان عده‌اى از اعضاى كميسيون ويژه نفت درخواست ملى شدن نفت را كردند و حتى دكتر بقايى طرحى به منظور ملى كردن نفت با يازده امضاء تقديم مجلس كرد، ولى به علت كمبود امضاء در مجلس مطرح نشد. در اين زمان آيت الله كاشانى طى بيانيه‌اى از مردم ايران خواست كه آن قدر درباره ملى شدن نفت پافشارى كنند تا دولت انگلستان و طرفداران شركت نفت، ناچار به اطاعت از افكار عمومى گردند [3]

در اين زمان مهمترين مانع كار كميسيون ويژه نفت براى ملى شدن رزم آرا نخست وزير بود. براى رفع اين مهره استعمار فداييان اسلام وارد ميدان شده، با گلوله «خليل طهماسبى» رزم آرا به قتل رسيد و فرداى آن روز كميسيون به اتفاق آرا اصل ملى شدن نفت را در سراسر ايران پذيرفت و از مجلس درخواست كرد كه براى تعيين عملى راههاى ملى شدن نفت دو ماه مأموريت كميسيون را تمديد كند. سرانجام مجلس شورا در تاريخ 24 اسفند و مجلس سنا در تاريخ 29 اسفند 1329 ه ش. گزارش كميسيون را درباره ملى شدن نفت تصويب كرد. بدين ترتيب نفت ايران پس از پنجاه سال ملى شد و

[1] خلع ِید (کتاب سِیاه)، ج 3، حسِین مکِی، ص 47 و 48، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360؛ تارِیخ سِیاسِی معاصر اِیران، مدنِی، ج 1، ص 142.

[2] مصدق و نبرد قدرت، هماِیون کاتوزِیان، ترجمه احمد تدِین، ص 177 ـ 180.

[3] تارِیخ سِیاسِی معاصر اِیران، مدنِی، ج 1، ص 184.