شركت كرد و ضمن نطقى در آن شورا تضييع حقوق ايران را تشريح نموده، اسناد دخالت انگليس در امور داخلى ايران را به اعضاى شوراى امنيّت ارائه داد و واگذارى امتياز را امرى داخلى تلقى كرده، شوراى امنيت را فاقد صلاحيت رسيدگى به آن دانست.

سرانجام، پيشنهاد فرانسه مبنى بر مسكوت ماندن شكايت انگلستان تا اعلام رأى ديوان لاهه، مورد موافقت اعضاى شورا قرار گرفت. [1]

دولت انگلستان كه تا اين زمان نتوانسته بود، خللى به عزم و اراده ملت ايران در جهت احقاق حقوق حقه خود وارد كند و تلاشهايش به نتيجه‌اى نرسيده بود، موضوع را از لحاظ حقوقى و قضايى در ديوان لاهه دنبال كرد و شكايت مفصّلى عليه ايران به ديوان ارائه داد. انگلستان مصادره يا ملّى‌كردن اموال خارجيها را مخالف قوانين بين‌المللى مى‌دانست و خواستار رسيدگى به شكايت در ديوان شد. از طرف ديگر، دولت ايران نيز ضمن تهيه اسناد و مدارك و دلايل خود، ديوان لاهه را فاقد صلاحيت رسيدگى به شكايت مى‌دانست؛ چون معتقد بود كه قرارداد اوليه با يك شركت خصوصى بوده و اين در حالى است كه در ديوان لاهه فقط دولتها مى‌توانند مراجعه كنند. سرانجام روز موعود در ديوان لاهه فرا رسيد و دكتر مصدق در آن شركت كرد. بحثهاى حقوقى دقيقى بين وكيل مدافع بلژيكى ايران و وكلاى انگلستان درگرفت و سرانجام دادگاه با اكثريت آرا عدم صلاحيت خود را اعلام كرد، و پيروزى بزرگى نصيب مردم مسلمان ايران و رهبران نهضت بويژه آيت‌ا ... كاشانى و دكتر مصدّق گرديد. [2]

مبارزات نهضت ملى نفت ايران تا اين زمان كه با رهبرى ملى و مذهبى دكتر مصدق و آيت‌ا ... كاشانى به پيش‌رفته بود، دچار مشكلى نبود. اما در روز 25 تيرماه 1331 ه. ش هنگامى كه مصدق نتوانست وزارت جنگ را از شاه بگيرد، استعفا داد. در اين ميان، با درايت آيت‌ا ... كاشانى و رشادت و پايدارى مردمِ مسلمان ايران، قوام كه پس از استعفاى دكتر مصدق به نخست‌وزيرى رسيده بود، با قيام سى تير مجبور به كناره‌گيرى شد و دكتر

[1] طلاِی سِیاه ِیا بلاِی جان اِیران، لسانِی، ص 171 ـ 214.

[2] سالهاِی نهضت ملِی، مکِی، ص 300 ـ 312.