خلاصه‌

كودتاى 28 مرداد زمينه هاى داخلى و خارجى زيادى داشت. مهم ترين آنها اختلاف بين نخبگان طرفدار نهضت، فرار شاه، انحلال مجلس هفدهم، مخالفت آمريكا و شوروى با دكتر مصدّق و حزب توده بود.

امريكا به عنوان عامل اصلى كودتا با هماهنگيهاى لازم با انگلستان و با به‌كارگيرى مهره‌هاى داخلى همچون شاه، اشرف، زاهدى و نصيرى دست به كودتا زد.

كودتا هرچند در مرحله اول يعنى 25 مرداد شكست خورد، اما امريكا و عوامل آن با برنامه ريزى دقيقترى دوباره پا به ميدان گذاشته با به كارگيرى اراذل و اوباش، فواحش و نظاميان در لباس مبدّل در روز 28 مرداد به خيابانها سرازير شدند و با استفاده از نيروهاى نظامى ضمن تصرف راديو و محاصره خانه دكتر مصدق به پيروزى رسيده، كابينه زاهدى تشكيل و شاه به ايران بازگشت.

از اقدامهاى مهم رژيم پس از كودتا براى تثبيت و تحكيم خود واجراى هدفهاى استعمارى امريكا سركوبى گروهها و اشخاص مخالف بود كه به سه دسته مذهبيون، ملّيون و كمونيستها تقسيم مى‌شدند. خشن‌ترين برخورد رژيم با فدائيان اسلام بود و همه اعضاى اصلى آن اعدام شدند، اما سران حزب توده يا به خارج فرار كردند و يا با توبه تا آخر عمر در خدمت رژيم شاه قرار گرفتند.

از اقدامهاى بعدى رژيم شاه، تشكيل مجلس فرمايشى و فرستادن نمايندگان مورد نظر خود به مجلس و عضويت ايران در پيمان منطقه‌اى بغداد و سپس سنتو بود كه در جهت تأمين منافع استعمارى دولت امريكا انجام شد.

پرسش‌

1- زمينه‌هاى كودتاى 28 مرداد 1332 ه. ش را نام برده و توضيح دهيد.

2- نقش محمدرضا و اشرف را در كودتاى 28 مرداد شرح دهيد.

3- اقدامها و محاكمات پس از پيروزى كودتا را بطور اجمال بنويسيد.

4- علّت اقدام زاهدى براى تشكيل مجلس چه بود؟

5- دلايل اعلامى و واقعى ايران براى پيوستن به پيمان بغداد چه بود؟