درس نوزدهم: دوران اختناق [1]

«اختناق» واژه‌اى آشنا در تاريخ معاصر كشور ماست كه همواره توسّط حكّام مستبد به شيوه‌هاى گوناگون به اجرا گذاشته شده است. دو وجه تمايز اختناق در دوران سلطنت محمّدرضا پهلوى و دوران قبل از او عبارتند از:

1- به‌كارگيرى و بهره‌برى ظاهرى از سازمانهاى مربوط به حكومتهاى دموكراتيك مانند مجلس و حزب.

2- ايجاد تشكيلات قوى و بسيار منسجم جهت سركوب مخالفين به نام ساواك.

اين دو عامل باعث تشديد روزافزون اختناق شده بود. براى آشنايى هر چه بيشتر با دو ويژگى پيش گفته، توضيحاتى در اين دو درس داده خواهد شد.

تشكيلات ساواك‌

پس از انجام موفقيت‌آميز كودتاى 28 مرداد، ايالات متحده آمريكا جهت تثبيت و تحكيم نفوذ خود در سال 1336 ه. ش سازمان جهنّمى ساواك را تشكيل داد. نقش اوّليه و استمرار همكارى سازمان سيا با ساواك به جايى رسيد كه مركز فرماندهى سيا در خاور ميانه از نيكوزيا به تهران منتقل شد و در پى آن «ريچارد هلمز» رئيس سابق سيا به عنوان سفير آمريكا در ايران منصوب شد. [1] سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) جزئى از تشكيلات نخست‌وزيرى محسوب مى‌شد كه رئيس آن يكى از معاونين نخست‌وزير به شمار مى‌آمد، ولى انتخاب آن به عهده شاه بود. [2]

[1] تارِیخ سِیاسِی معاصر، مدنِی، ج 2، ص 158.

[2] ساواک، کرِیستِین دلاتوآ، ترجمة عبدالحسِین نِیک گوهر، ص 71.