گرجستان را از ايران فراهم كرد. اين پادشاه در لشكركشى دوّم به تفليس، به دست لشكريانِ خود به قتل رسيد. [1]

2- فتحعلى شاه‌

وى با وصيّت آغامحمدخان و مساعدت حاجى ابراهيم كلانتر توانست در 1169 ش/ 1797 م تاجگذارى كند. دوران سلطنت وى مقارن با رقابت شديد قدرتهاى بزرگ، بويژه روس و انگليس در ايران بود. در اين دوره روسيه ضمن الحاق رسمى گرجستان به خاك خود، جنگ بزرگى را عليه ايران آغاز كرد كه ده سال طول كشيد. در اين جنگ، علاوه بر تلفات و خسارات دوران جنگ، به موجب پيمان گلستان قسمتهاى مهمّى از خاك ايران از جمله داغستان، گرجستان، ارمنستان، گنجه، شكّى و ... از ايران جدا شده؛ و ايران حق كشتيرانى در درياى خزر را نيز از دست داد. آنچه كه زمينه‌ساز اصلى شروع جنگ دوّم ايران و روس شد ابهام در تعيين حدود مرزها بود؛ كه البته جنگ دوم نيز باعث جدا شدن قسمتهايى ديگر از خاك ايران از جمله ايروان و نخجوان شد و مرزهاى بين دو كشور رود ارس قرار گرفت؛ ضمن آنكه براى اولين بار به صورت رسمى به يك كشور خارجى (روسيه) امتياز كاپيتولاسيون اعطا شد.

كشور ايران كه در اين دوران از ضعف شديد برخوردار بود درصدد اتّحاد با كشورهايى مانند فرانسه و انگلستان برآمد و به عقد قراردادهايى همچون «فين‌كن‌اشتاين» با فرانسه و پيمان‌هاى «مجمل» و «مفصّل» با انگلستان مبادرت كرد ولى اين اتّحادها نه تنها نتيجه مثبتى در برنداشت بلكه با تنها گذاشتن ايران در مراحل حسّاس جنگ، زمينه را براى شكست ايران فراهم كرد.

در پى شكستِ ايران در جنگِ دوّمِ ايران و روس و اعمال خودسرانه «گريبايدوف» سفير روسيه مبنى بر انتقال زنان گرجى مسلمان شده به سفارت جهت بازجويى در زمينه تمايل يا عدم تمايل آنها براى سكونت در ايران، مردم خشمگين به سفارت حمله برده كلّيه افراد روسى داخل سفارت را به قتل رساندند. روسها نيز كه پى به واقعيت برده‌

[1] نظام سِیاسِی و سازمانهاِی اجتماعِی در عصر قاجار، غلامرضا ورهرام، ص 48 ـ 50.