پيشرفتهاى گوناگون نايل شوند كه وحدت جهان اسلام تحقق يابد.

دسته سوّم معتقد بودند با توجّه به بافت مذهبى مردم ايران، هر نوع تغيير و تحوّلى، مخالف قوانين اسلامى و روحانيت- به عنوان بيان كنندگان اين قوانين-، محكوم به شكست است. از اين رو، به رغم تباين موجود در سيستم غربى با شريعت اسلامى، مى‌بايست اين سيستم را در قالب اسلام و با استفاده از روحانيون به مردم قبولاند.

ميرزا ملكم خان ناظم‌الدوله نمونه بارز اين طرز تفكّر مى‌باشد. ملكم، از پشتيبانان ورود ارزشهاى غربى به ايران و از هواخواهان سرمايه‌گذارى كشورهاى استعمارگر اروپا در اين كشور بود.

ب- روزنامه‌ها:

در دوران قبل از مشروطيت و نيز مشروطيت، روزنامه‌ها و شب‌نامه‌هاى مختلفى در داخل و خارج ايران منتشر مى‌شد كه هر كدام كم و بيش در بين مردم خواهان داشتند.

خواندن اين روزنامه‌ها مردم را به اوضاع و احوال جهان و سيستمهاى سياسى مدرن غربى آشنا مى‌ساخت. از سوى ديگر مردم بيش از پيش به سيستم پوسيده و كهنه ديكتاتورى حاكم بر ايران پى برده و آنها را به فكر چاره مى‌انداخت. برخى از اين روزنامه‌ها عبارت بودند از: «وطن» با مديريت ميرزا حسين خان سپهسالار، «قانون» با مديريت ميرزا ملكم خان و «حبل‌المتين» با مديريت مؤيد الاسلام. [1]

ج- انجمنها و گروهها:

انجمنهايى كه قبل از نهضت مشروطيت به وجود آمدند در ايجاد مشروطيت نقش مهمّى داشتند. اين انجمنها در دوران مشروطيت با شدّت هر چه تمامتر به فعاليت خود ادامه دادند. از جمله اين گروهها، مجامع متعدّد فراماسونرى بود. زمينه رشد فراماسونرى در ايران به طور مشخّص از زمانى پديد آمد كه «ملكم» اقدام به تشكيل فراموشخانه كرد. «مجمع آدميت» دنباله فراموشخانه ملكم به شمار مى‌آيد كه توسّط

[1] تارِیخ تحوّلات سِیاسِی و روابط خارجِی اِیران، مدنِی، ج 2، ص 70.