3. پاكسازى بيت‌المقدس‌

مسلمانانى كه كشتار بيت‌المقدس را به چشم ديده بودند در جاى جاى سرزمينهاى اسلامى، به تشويق مردم براى جهاد پرداختند و آنها را وادار به قيام مى‌كردند؛ و شاعران همه جا به توصيف فجايع به بار آمده پرداختند. قاهره، دمشق و بغداد پاسخ مثبت دادند. چشمها يكى پس از ديگرى از خواب غفلت بيدار شد و بحث بر سر بهترين راه ممكن براى توقف اين تهاجم آغاز گرديد. [1]

«عمادالدين زنگى و نورالدين زنگى» در موصل نخستين كسانى بودند كه خطر را احساس كردند و فرماندهى جهاد و يك پارچه‌سازى نيروهاى اسلامى و زدودن تفرقه را كه موجب كاهش توان رزمى مسلمانان گشته بود، به عهده گرفتند. صلاح‌الدين ايوبى نيز همين راه را در پيش گرفت. كشتار بيت‌المقدس تأثير عميقى بر همه جهان اسلام گذاشت. شمار دقيق كشته‌ها معلوم نيست ولى اين قدر مى‌دانيم كه شهر مقدس قدس خالى از سكنه شد.

برخى از مسلمانان كه پذيرفته بودند فرنگيان عامل جديدى در اوضاع پيچيده آن روز به شمار مى‌روند بر كار جهاد پا مى‌فشردند تا آنكه توانستند فرنگيان را عقب برانند. به اين‌

[1] . در اين زمينه در همان مأخذ پيشين (كامل ابن اثير) آمده است كه عكس العملهاى اوليه آغاز شد و مى‌رفت كه شكل يك نيروى بزرگ و سازمان‌يافتۀ مستمر را به خود بگيرد. از آن جمله چنين مى‌خوانيم: مسلمانان آماده رزم در ماه رمضان به همراه قاضى ابوسعيد هروى از شام وارد بغداد شدند. آنان در محل ديوان سخنانى بر زبان آوردند كه چشمها را گرياند و دلها را به درد آورد. آنان در روز جمعه در مسجد جامع برخاستند و فرياد دادخواهى برآوردند و خود گريستند و مردم را گرياندند و آنچه را كه در مسجدالاقصى بر سر مسلمانان آمده بود، از كشتار مردان و اسارت زنان و كودكان و غارت اموال، يادآور شدند. از جمله ابوالمظفر ابيوردى در قصيده‌اى بلند چنين گفته است: مرجنا دماء بالدموع السواجم فلم يبق منا عرصة للمحارم وشر صلاح المرء دمع يفيضه اذا الحرب شبت نارها بالصوارم وكيف تنام العين ملء جفونها على هفوات اشقطت كل نائم واخوانكم بالشام يضحى مقيلهم ظهور المذاكى او بطون القشاعم تسومهم الروم الهوان وانتم تجرون ذيل النحفض فعل المسالم و تلك حروب من يغب عن غمارها ليسلم يقرع بعدها سن نادم اترضى صناديد الاعاريب بالأذى يفضى على ذل كماة الاعاجم دعوناكم والحرب ترنوملحة الينا بألحاظ النسور القشاعم ترامت فينا غارة عربية تطيل عليها الروم عض الاباهم