و آن دو سوگند وفادارى ياد كردند؛ و از اين طريق توانست بر همه آن دشواريها چيره گردد.

اين دوستى موجب ارتقاى منزلت يسوكاى در ميان رهبران مغول گرديد، اما او پيش از آنكه خان بزرگ مغولان گردد از دنيا رفت. يكى از تاتارهاى كوچ‌رو در ضيافت شام يسوكاى غذاى او را مسموم كرد. در اين هنگام پسر ارشد وى تموچين بيش از نُه سال نداشت.

تموچين دوران كودكى طوفانى‌اى را پشت سر گذاشت. اما همپيمانى با طغرل (خان قرائيت) موجب پيروزى وى در جنگ با مركيت گرديد. در حدود سال 1194 م تموچين به عنوان پادشاه يا خان همه قبايل مغول انتخاب گرديد و بر خود نام چنگيز يعنى نيرومند را نهاد. پس از آن تموچين قرائيت و سپس نايمان را در سال 1204 م زير فرمان درآورد. در سال 1206 م مجلس قوريلتاى شامل همه قبايل زير فرمان چنگيز در ساحل رود اونون تشكيل گرديد و موافقت خود را با اتخاذ لقب پادشاه از سوى چنگيز اعلام كرد؛ و اعلان داشت شايسته است كه از اين پس همه قبايل به نام مغول شناخته شوند.

چنگيزخان به تنظيم دولت و پى‌ريزى قدرت نظامى خويش پرداخت. سپس نيروى نظامى خود را در راه تصرف نواحى پيرامون خويش به كار بست. بزرگ‌ترين امتياز ارتش چنگيز كه وى از آن استفاده كامل برد سرعت حركت، سازمان منسجم و شمار فراوان آن بود. او در سال 1212 م مملكت هسپاهزى تابوختى را كه در طول سواحل علياى رودخانه زرد امتداد داشت و خاندانى از نژادى تبّتى، بر قبايل مغول، ترك و چينى آنجا حكومت مى‌كرد، زير فرمان خويش درآورد.

چنگيزخان پس از آنكه همسايگان ناتوان خود را از ميان برداشت به آموزش فن حصارگيرى پرداخت و پس از آموزش شيوه هجوم به شهرها و دژهاى استوار در سال 1221، سپاهش را براى تصرف چين (امپراتورى كين) هدايت كرد. در سال 1223 م امپراتورى كين مورد بخشش قرار گرفت و به فرمان وى درآمد؛ و منچورى و كره ضميمه امپراتورى مغول گرديد.

به اين ترتيب تنها چيزى كه در مقابل چنگيزخان باقى ماند، حركت به سوى غرب بود؛ و با اين اقدام، در مقابل بزرگ‌ترين دولتها يعنى دولت مسلمان خوارزم قرار گرفت.

در پايان سال 1219 م چنگيزخان در رأس سپاهى متشكل از دويست هزار جنگجو حركت كرد. در 1220 م بخارا را مورد هجوم قرار داد. و پس از آنكه سپاه فرزندان وى، كه سرگرم جنگ در چين بودند، به او پيوستند سمرقند را اشغال كرد. محمد خوارزم شاه به خراسان گريخت و