رفت ساكنان بيازين بر حكمرانان شوريدند و آنان را كشتند. در مقابل، مسيحيان نيز كمر به نابودى آنان بستند و هر كس را كه مسيحى نشد كشتند.

گروهى از پذيرش مسيحيت سرباز زدند و از مردم كناره گرفتند، اما به حالشان سودى نبخشيد. روستاها و جاهاى ديگرى مانند بلفيق و آتدرش نيز از مسيحى شدن سرباز زدند.

دشمن آنان را گرد آورد و تا نفر آخرشان را يا كشت يا به اسارت درآورد، مگر ساكنان «كوه بللنقه» را كه خداوند آنان را كمك داد و توانستند شمار بسيارى از آنان را كه حاكم قرطبه نيز در ميانشان بود به قتل برسانند؛ و خود با زن و فرزند و مالى اندك به فاس پناهنده شوند.

پس از آن همه مسلمانانى كه اظهار مسيحيت كرده بودند به طور پنهانى خدا را عبادت مى‌كردند و نماز مى‌گذاردند. مسيحيان جست و جويى سخت را آغاز كردند به طورى كه شمار بسيارى از مسلمانان را به همين بهانه سوزاندند. اخراج باقيمانده مسلمانان در سال 1017 ه/ 1608 م پايان يافت و اسلام با تلاشهاى دادگاههاى تفتيش از اندلس پاك گرديد.

7. درسها

الف. نتايج سياسى

گنجاندن همه جوانب آن جنگ خونين درازمدت در چند سطر دشوار است. آن جنگ خونين شكافهايى چنان ژرف از خود به جاى گذاشته است كه پر كردن آنها ممكن نيست؛ و هر چه روزگار بر آنها مى‌گذرد پرسشهاى بيشترى را پيش روى ما مى‌گذارد. راستى چگونه غرناطه سقوط كرد؟ آيا خيانتى در كار بود؟ انحلال بود؟ يا ضعف و زبونى؟ يا كوتاهى؟ چگونه اسلام پس از هفت قرن محو گرديد؟ چگونه جامعه‌اى كه مسلمانان برپا كردند از هم گسيخت؟

تلاشهاى بنى‌اميه چه شد؟ فتوحات موسى و طارق كجا رفت؟ جنگهاى حاجب المنصور چه شد؟ ...

اندلس مدت حدود سه سده نيمه متحد باقى ماند، سپس حمله‌هاى صليبى در شرق و غرب به طور همزمان آغاز گرديد.

شايان توجه اينكه قدرت جنگى در مشرق و مغرب متوازن باقى ماند. در همان دورانى كه صلاح‌الدين ايوبى در گير نبرد سرنوشت‌ساز حطين بود، يوسف بن تاشفين و معتمد بن عباد در نبرد زلاقه مى‌جنگيدند. اما پس از آن توازن نيروها برهم خورد. جنگهاى صليبى در