1. وضعيت كلى تا محاصره وين‌

الف. امپراتورى عثمانى‌

عمليات محاصره وين (در سال 1683 م) نه به عنوان يك كار نظامى مستقل بلكه در چارچوب نزاع‌هاى سخت مرتبط با جنگ نيكوپوليس بود كه در سيصد سال پيش از آن انجام گرديد.

اين عمليات با تصرف قسطنطنيه و حتى با غلبه تركان عثمانى بر شام و مصر نيز مرتبط بود.

همان طور كه نبرد نيكوپوليس نقطه شروع گسترش عثمانيها به شمار مى‌آيد، محاصره وين آغاز فرو افتادن آنان در جنگى درازمدت محسوب مى‌گردد. براى نمايان ساختن نشانه‌هاى اين جنگ و تعيين جايگاه عمليات محاصره وين در ميان آنها، محال است كه بتوان از حوادث سيصد ساله با شتاب گذر كرد. از اين رو شايسته است براى سامان دادن انديشه‌اى فراگير از اين نبرد سرنوشت‌ساز و ارزيابى مجموعه شرايط حاكم بر آن حوادث مهم را مورد بررسى قرار دهيم.

پس از قتل بايزيد به دست تيمور لنگ در سال 1402 م، وارث او سلطان محمد تجديد سازمان دولت را آغاز كرد و تا روى كار آمدن سلطان مراد دوم (1421- 1451 م) اوضاع آرام بود. سلطان مراد آهنگ پيشروى در بالكان كرد، اما با مقاومت نيروهاى مجار روبه‌رو گرديد؛ و فرمانده «يوحنا هوينادى) ترانسيلوانيايى موفق شد نيروهاى عثمانى را درهم بشكند. اين پيروزى موجب قوت گرفتن انديشه برپايى يك جنگ صليبى فراگير از سوى مسيحيان بر ضد دشمنان آنها گرديد. مسيحيان در مجارستان، لهستان، آلمان و فرانسه از اعلان اين جنگ توسط پاپ او جانيوس چهارم به گرمى و اشتياق استقبال كردند. ارتش صليبى «بوده» را در ژوئيه سال 1443 م ترك گفت و در 24 دسامبر در گالوواز (ميان صوفيه و فيليپو) بر عثمانيها پيروز گشت. بلافاصله به دنبال آن «جورج كاسترويونا- يا اسكندربك» پرچم جنگ بر ضد عثمانيها را در آلبانى برافراشت و به پيروزيهاى بزرگى نايل آمد، به طورى كه مراد را وادار ساخت كه در سال 1444 م تقاضاى صلح كند. پيمان صلحى ده ساله بسته شد، اما پاپ كه آن را با طرحهاى خود مغاير مى‌ديد، مجارها را به نقض صلح تشويق كرد. پادشاه «ولاديسلاو»، ارتش مجارها را رهبرى كرد، اما سلطان مراد در روز 9 نوامبر 1444 م در وارنا بر مجارها پيروز گرديد و «ولاديسلاو» پادشاه مجارستان كشته شد. پس از او «هونيادى» حكومت‌