تعداد پانزده تن از مبلغان اسلام را به شهادت رسانده يا زخمى كرده بودند و فرستاده پيامبر (ص) به نزد حاكم «بُصرى‌» نيز در قلمرو دولت غسانيها ترور شده بود. [1]

تحمل اين گستاخيها براى رسول اكرم (ص) ممكن نبود؛ هر چند جنگ با روميان نيز آسان نبود، اما حيثيت و اقتدار حكومت اسلامى بايد حفظ مى‌شد. تنها راه برخورد هم انجام عمليات نظامى بود و تجربه نشان داده بود كه دشمن جز زبان زور نمى‌فهمد. پيامبر خدا (ص) بيقين از پيامد اين نبرد آگاهى داشت و مى‌دانست كه رويارويى با يك امپراتورى قدرتمند خطرهايى به دنبال خواهد داشت، با اين وجود ضعف نشان دادن در مقابل يك قدرت بزرگ را روا نمى‌دانست.

الف- جنگ نابرابر

جنگ موته مصداق كامل يك جنگ نابرابر بود. تعداد سپاهيان اسلام سه هزار تن بود و با پيش بينى ابتدايى كه از ميزان نيروهاى دولت دست نشانده روم مى‌شد، كافى به نظر مى‌رسيد. ليكن وقتى در نقطه‌اى به نام معان رسيدند، متوجه شدند كه هرقل با سپاه دويست هزار نفرى به سوى آنان در حركت است. [2] اين تعداد براى مسلمانان قابل پيش بينى نبود و بنابراين رويارويى با آنها دشوار مى‌نمود.

سازماندهى سپاهيان روم نيز نسبت به سپاه اسلام پيشرفته بود. روميان طى ساليان دراز جنگ با ايران، تجربه‌هاى فراوانى كسب كرده بودند و سازماندهى نيروهاى رزمنده‌شان چيزى شبيه سازماندهى امروزى بود. هر سپاه از سه «كردوس» تشكيل مى‌شد و هر كردوس شامل سه گروه و هر گروه دو فوج و هر فوجى صد نفر بود. [3] در حالى كه سپاه اسلام از چنين سازماندهى پشرفته‌اى برخوردار نبود.

با توجه به مسائل ياد شده، مسلمانان پس از رسيدن به معان در كار جنگ دچار ترديد شدند و عده‌اى نظر دادند كه نماينده‌اى به مدينه بفرستند و از پيامبر (ص) كسب تكليف‌

[1] طبقات ابن سعد، ج 2، ص 127 ـ 128.

[2] الکامل فِی التارِیخ، ابن اثِیر، ج 2، ص 235.

[3] تارِیخ تمدن اسلام، جرجِی زِیدان، ج 1، ص 167.