جنگ، خونخواهى رسول خدا (ص) از كشتگان جنگ موته بويژه حضرت جعفربن‌ابى طالب بود. [1] عده‌اى ديگر معتقدند علت بروز اين جنگ، لشكركشى امپراتورى روم به قصد تهاجم به حكومت اسلامى بوده است. اينان مى‌گويند: رسول خدا (ص) به وسيله بازرگانهايى كه به مدينه آمده بودند، باخبر شد كه روميان قصد تهاجم به مدينه را دارند.

حضرتش پيشدستى كرد و قبل از هر گونه حركتى در خاك دشمن به سراغش رفت. [2]

اين دو ديدگاه با هم قابل جمع است، به اين ترتيب كه بگوييم: رسول خدا (ص) فكر انتقام گرفتن از روميان را در سر داشت و زمانى كه دولت اسلامى نيرومند شد، هم موقعيت فراهم گرديد و هم بهانه به دست آمد.

ب- جنگ دشوار

جنگ تبوك دشوارترين جنهگاى روزگار پيامبر (ص) بود. مسلمانان براى رسيدن به مرزهاى روم بايد از صحرايى بى‌پايان و پرخطر مى‌گذشتند. چند علت بود كه جنگ را در نظر مسلمانان ناخوشايند جلوه مى‌داد: مردم در سختى بودند، گرما شديد بود، سرزمينى را كه بايد مى‌پيمودند باير و شوره‌زار بود. اين در حالى بود كه فصل چيدن خرما فرا رسيده بود مردم دوست مى‌داشتند زير سايه درختان باشند و از ميوه‌ها استفاده كنند. [3]

رسول خدا (ص) در طول راه دستورهاى لازم را صادر مى‌كرد و مواردى كه براى حفظ سلامت رزمندگان لازم بود، گوشزد مى‌كرد. از جمله، وقتى به جايگاه قوم ثمود رسيد، به اصحابش دستور داد كه از آب آنجا ننوشند و با آن وضو نسازند و اگر از آن خمير ساخته‌اند، آن را دور بيندازند يا به شتران بدهند، ولى خود از آن چيزى نخورند.

همچنين حضرتش دستور داد كه افراد نبايد شبانه جز با همراه بيرون بروند تجربه نشان داد كه هر كس از اين دستورها سرپيچى كرد، گرفتار مشكل شد. [4]

[1] تارِیخ ِیعقوبِی، احمد بن ابِی ِیعقوب، ترجمه آِیتِی، ج 1، ص 429، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

[2] الکامل فِی التارِیخ، ج 2، ص 277.

[3] السِیرة النبوِیه، ج 4، ص 159.

[4] براِی آگاهِی بِیشتر ر.ک. کامل، ج 2، ص 279.