بعضى از آنها مى‌گفتند: بدون شك، محمد و يارانش براى قريش يك لقمه چرب خواهند بود. هرگز نه خودش و نه يارانش از اين سفر برنخواهند گشت. [1]

اين سخن در ظاهر، درست وانمود مى‌شد، چون قريش نيروى زيادى در اختيار داشت. اما جريان حوادث نشان داد كه مسلمانان قويتر از آن بودند كه قريش بتواند با يك هجوم نابودشان سازد.

ب- پايان يافتن سلطه قريش بر قبيله‌هاى اطراف مكه‌

يكى از مفاد پيمان حديبيه اين بود كه قبيله‌هاى عرب آزادند با هر كس كه بخواهند همپيمان شوند. به اين ترتيب، سلطه قريش شكسته شد و قبيله‌هايى كه پيش از آن مايل به داشتن رابطه با حكومت اسلامى بودند، ولى از قريش بيم داشتند، اينك مى‌توانستند آزادانه رابطه برقرار كنند. بى‌درنگ، پس از پيمان صلح، يكى از قبيله‌هاى معتبر اطراف مكه به نام خزاعه با مسلمانان همپيمان شد، كه خود نشانگر افزايش اعتبار حكومت اسلامى ميان اعراب بود. [2]

ج- پيدايش زمينه ارتباط مكيّان با اسلام‌

پس از صلح حديبيه رفت و آمد مردم به مكه و مدينه آزاد شد و اين امكان فراهم آمد كه بت‌پرستان در جوّى آزاد وآرام درباره اسلام بينديشند. يكى از مورخان در اين باره نوشته است: پيش از حديبيه چنان فتحى در اسلام روى نداده بود. وقتى صلح برقرار شد و حالت جنگ از ميان رفت و مردم ديگر از هم نمى‌ترسيدند و با هم به گفتگو پرداختند، با هيچ كس كه اندكى عقل داشت، صحبت نمى‌شد مگر آنكه اسلام مى‌آورد. در دو سال ميان صلح حديبيه و فتح مكه گرايش مردم به اسلام به اندازه پيش از آن و يا بيشتر بود. [3]

[1] مغازِی، ج 2، ص 435.

[2] سِیره ابن هشام، ج 3، ص 332.

[3] همان، ص 336.