ب- كنترل راههاى مدينه‌

پيامبر بزرگوار اسلام براى مبارزه با هر نوع اقدام جاسوسى دشمن دستور داد تمام راههاى مدينه را زير نظر بگيرند و هر گونه رفت و آمدى را كنترل كنند. ستون پنجم قريش كه چنين ديد، زنى را مأمور كرد تا تحركات داخل مدينه را به مكيان گزارش دهد.

شايد به دليل اينكه انجام چنين مأموريتى براى زنان ناممكن مى‌نموده آن زن از چنگ مأموران كنترل رهيد. با اين حال، خداى بزرگ پيامبرش را از اين امر آگاه ساخت و حضرتش دستور داد كه آن زن را دستگير كنند. [1]

ج- تكميل سپاه در طول راه‌

سپاهى كه رسول خدا (ص) قصد اعزامش را داشت، تعداد اندكى نبود. روشن است كه اگر لشكرى انبوه در مدينه گرد مى‌آمد و از آنچه اعزام مى‌شد، خواه ناخواه اخبارش به بيرون درز مى‌كرد. از اين رو، حضرتش به قبيله‌هاى اطراف مدينه پيام داد كه به شهر نيايند، بلكه آماده باشند و در نقاط معينى به آن حضرت بپيوندند. [2]

پيامبر خدا (ص) با اين شيوه موفق شد سپاهى انبوه را به گونه‌اى حركت دهد كه دشمن از مقصدش بى‌اطلاع بماند. حوادث بعدى نشان داد كه اين رفتار نه به خاطر ترس از قريش يا غافلگير ساختن آن بود، بلكه بيش از هر چيز به خاطر آن بود كه مى‌خواست مكه بدون خونريزى گشوده‌شود. آن حضرت پيش از حركت سپاه به‌درگاه خداوند چنين عرضه داشت:

«اللَّهُمَّ خُذِالْعُيونَ وَ الاخبارَ عَنْ قُرَيْشٍ حَتَّى نَبْغَتَها» [3]

بار پروردگارا! چشم و خبر را از قريش بگير تا ناگهان بر او وارد شويم.

د- نظم كامل در سپاه اسلام‌

با آنكه سپاه اسلام يكجا و از يك نقطه حركت نكرد، نظم كامل بر آن حكمفرما بود.

[1] مغازِی، ج 2، ص 608.

[2] پِیامبر و آِیِین نبرد، ص 452؛ مغازِی، ج 2، ص 610.

[3] السِیرة النبوِیه، ج 4، ص 39.