آرى، وقتى سخن از هنر اسلامى در ميان است، ايران و ايرانى جايگاهى ويژه دارد و بدون شك ايران زمين مهد هنر و هنر آفرينى در جهان اسلام بوده است. ايران همواره از كانونهاى هنرى بوده و هنرمندان زبردستى را در بطن خويش پرورانيده است. هنر ايران زمين در دوره اسلامى فروغى بيش از پيش يافت و با صبغه دينى كه به خود گرفت، آثارى گرانبها براى فرهنگ و تمدن اسلامى به يادگار نهاد.

معمارى‌

مسلمانان در ابتدا هيچ گونه صنعت و معمارى از خود نداشتند و آنچه امروزه در برخى كتابها به عنوان صنعت و هنر «عصر اسلام» ناميده مى‌شود، در واقع اصل و مبدأ آن ايران بوده است. [1]

ايرانيان در معمارى مهارت كم نظيرى داشتند و در عصر ساسانى اين فن به اوج ترقى خود رسيده بود. نشانه‌هاى آن را هنوز مى‌توان از بقاياى كاخ‌ها، سدها، معابر و پلها در فارس (فيروز آباد، سروستان و ...) و تيسفون (مدائن) مشاهده كرد. [2] هنرمندان ايرانى در نقشه‌كشى و طراحى تالارها، كاخها، مساجد، مقابر، بازارها، كاروانسراها و بيمارستانها مهارت ويژه‌اى داشتند و با بهره‌گيرى از هنرهاى ديگرى مانند گچ‌برى، رنگ‌آميزى و كاشى كارى، آثار برجسته‌اى از خود به جا گذاشتند [3].

در معمارى نخستين بناى مهمى كه به دست معماران مسلمان ايرانى در اوايل سده چهارم هجرى ساخته شده، آرامگاه شاه اسماعيل سامانى در بخاراست كه سرمشق ساختن ديگر آرامگاههاى باشكوه مانند آرامگاه قابوس بن وشمگير در گرگان و قلعه بايزيد بسطامى شد.

مساجد جامع شهرهايى مانند اصفهان، كاشان، قم، زنجان و يزد و ... نيز از هنرهاى معماران ايرانى حكايت دارند. مدارس دينى، مقبره‌هاى بزرگان، عمارتهاى باشكوه و ديگر آثار ارزشمند، همگى هنر معمارى ايرانيان را به تصوير مى‌كشند.

در هر صورت ايرانيان بيشترين سهم را در شكوفايى هنر معمارى اسلامى داشتند و آثار

[1] . على سامى، نقش ايران در فرهنگ اسلامى، ص 321

[2] . مرتضى مطهرى، پيشين، ص 379

[3] . زكى محمد حسن، تاريخ صنايع ايران، ترجمه محمد خليلى، ص 380